Η Μάχη της Αμφιλοχίας ξεκίνησε το βράδυ της 12ης Ιουλίου του 1944, διήρκησε τουλάχιστον 14 ώρες, συμμετείχαν περίπου 1400 άνδρες της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ ενάντια σε 1200[εκκρεμεί παραπομπή] καλά οχυρωμένους Γερμανούς της 104ης Μεραρχίας Ορεινών Κυνηγών και δυνάμεις της τοπικής Χωροφυλακής, και αποτέλεσε τη μεγαλύτερη τακτική επιχείρηση του ΕΛΑΣ σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής, τόσο από πλευράς δυναμικού όσο και από αυτής των επιτευγμάτων.
Περίπου 340 αντάρτες του 3ου τάγματος του 2/39 συντάγματος του ΕΛΑΣ, με περίπου 1000 άνδρες υποστηρικτικές εφεδρείες τοποθετημένους στους συνδετήριους δρόμους προς Άρτα, Αγρίνιο και Βόνιτσα ξεκίνησαν την επιχείρηση στις 20:00 το βράδυ καταλαμβάνοντας τα Γερμανικά φυλάκια στα όρια της πόλης, ενώ τα μεσάνυχτα ξεκινά η επίθεση για την ολοκληρωτική κατάληψη της πόλης. Οι μάχες κράτησαν μέχρι την άλλη μέρα το μεσημέρι, και διεξαγόνταν κυρίως γύρω από τα κτίρια που είχαν επιτάξει οι Γερμανοί, αφού είχαν αιφνιδιαστεί και δεν είχαν προλάβει να διασκορπιστούν. Τα χαράματα, οι επιτεθέμενοι πυρπόλησαν το κτίριο Χωροφυλακής με το περιεχόμενό του αφότου δέχτηκαν πυροβολισμούς από αυτό, παρότι η Χωροφυλακή είχε συμφωνήσει με τον ΕΛΑΣ να μη συμμετάσχει στη μάχη. Η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει υπέρ του ΕΛΑΣ τα ξημερώματα, όταν άρχισαν να εμπλέκονται στη μάχη και οι εφεδρείες. Ο αντάρτες αποχώρησαν χωρίς να έχουν εκκαθαρίσει πλήρως όλους τους θύλακες, επειδή κατά τις 18:00 άρχισαν να συρρέουν Γερμανικές ενισχύσεις, τρία πλοιάρια μέσω θαλάσσης, και τανκ από το Αγρίνιο. Οι απώλειες του ΕΛΑΣ ήταν περίπου το 1/3 της αρχικής δύναμης πυρός.[4]
Η νίκη αυτής της μάχης για τους Έλληνες αντιστασιακούς είχε τελικά ως αποτέλεσμα να προστατευτεί η άλλη μεγάλη αντιστασιακή οργάνωση ο ΕΔΕΣ και να μην πραγματοποιηθούν οι σχεδιαζόμενες επίθεσεις εναντίον της. Ως απάντηση οι Γερμανοί σχεδιάσαν τη μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση Eχίδνα (5 με 31 Αυγούστου) εναντίον της βάσης των ανταρτών του ΕΛΑΣ στον ορεινό όγκο της Ρούμελης, η οποία αν και απέτυχε στον κύριο στόχο της, ευθύνεται για τη θανάτωση περίπου 170 αμάχων και τη μερική ή πλήρη καταστροφή δεκάδων χωριών και κωμοπόλεων.[5][6]
Μάγερ, Χέρμαν Φρανκ (2009). Αιματοβαμμένο Έντελβαϊς. Η 1η Ορεινή Μεραρχία, το 22ο Σώμα Στρατού και η εγκληματική δράση τους στην Ελλάδα, 1943-1944. τόμ. Β΄. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. σελίδες 239–241.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
