Μετάβαση στο περιεχόμενο

Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αυτό το λήμμα αφορά τον κρατικό οργανισμό. Για το κόμμα με τα ίδια αρχικά, δείτε: Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα.
Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους (ΣΕΚ)
Πληροφορίες
ΙδιοκτησίαΕλληνικό κράτος
ΠεριοχήΑττική, Πελοπόννησος και Δυτική Ελλάδα
ΕίδοςΠεριφερειακός σιδηρόδρομος
ΤερματικοίΑθήνα / Πειραιάς
Θεσσαλονίκη
Λειτουργία
Έναρξη λειτουργίας1920
Παύση λειτουργίας1970
Τεχνικά χαρακτηριστικά
Μήκος γραμμής302 χλμ.
Εύρος γραμμής1.435 χιλιοστά (Κανονικό εύρος)

Οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ.) ήταν ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου στην Ελλάδα, το οποίο ιδρύθηκε το 1920 και εκμεταλλευόταν τους ελληνικούς σιδηροδρόμους, έως το 1970.

Οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους, ανέλαβαν την εκμετάλλευση της κανονικού εύρους σιδηροδρομικής γραμμής από τον Πειραιά στο Παπαπούλι στα σύνορα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, έως το 1912, και την επέκταση από το Παπαπούλι ως το Πλατύ και τις περισσότερες πρώην Οθωμανικές σιδηροδρομικές γραμμές που βρισκόταν εντός ελληνικής επικράτειας μετά το 1919. Αυτές οι γραμμές ήταν οι εξής:

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους απορρόφησαν τους περισσότερους υπόλοιπους Ελληνικούς σιδηροδρόμους, συμπεριλαμβανομένων των εξής:

Μόνο οι Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι (Ε.Η.Σ., αργότερα Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι Αθηνών - Πειραιώς), που εκμεταλλευόταν τη σιδηροδρομική γραμμή Πειραιά - Κηφισιάς και Πειραιά - Περάματος, καθώς και οι ιδιωτικές γραμμές ορυχείων και εργοστασίων, παρέμειναν ανεξάρτητες.

Οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους παρέμειναν έως τη 31 Δεκεμβρίου 1970. Την επόμενη μέρα όλοι οι σιδηρόδρομοι, με εξαίρεση τις ιδιωτικές βιομηχανικές γραμμές και τους Ε.Η.Σ. μεταβιβάστηκαν στον Οργανισμό Σιδηροδρόμων Ελλάδας, μια κρατική εταιρεία.

Προϋπάρχοντα δίκτυα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έναρξη Λειτουργίας: 1882
Πλάτος γραμμής: 1,00 μέτρο
Μήκος γραμμής: 12 χιλιόμετρα
Ημερομηνία ένωσης με τους Σ.Π.Α.Π: 1951
  • Θεσσαλικοί Σιδηρόδρομοι
Έναρξη Λειτουργίας: 03/10/1892
Πλάτος γραμμής: 1,00 μέτρο
Μήκος γραμμής: 202 χιλιόμετρα
Γραμμές:
Γραμμή 1: Βόλος - Βελεστίνο - Λάρισα
Γραμμή 2: Βελεστίνο - Καλαμπάκα
Ημερομηνία ενώσεως με τους Σ.Π.Α.Π.: 1951
  • Σιδηρόδρομοι Πειραιά - Αθηνών - Πελοποννήσου (Σ.Π.Α.Π)
Έναρξη Λειτουργίας: Δεκέμβριος 1892
Πλάτος γραμμής: 1,00 μέτρο
Μήκος γραμμής: 726 χιλιόμετρα
Γραμμές:
Γραμμή 1: Αθήνα - Πειραιάς - Κόρινθος - Πάτρα - Κυπαρισσία - Ζευγολατιό - Καλαμάτα
Γραμμή 2: Κόρινθος - Άργος - Ναύπλιο
Γραμμή 3: Άργος - Τρίπολη - Ζευγολατιό
Γραμμή 4: Διακοφτό-Καλάβρυτα
Διακλαδώσεις:
Διακλάδωση 1: Προς Κυλλήνη
Διακλάδωση 2: Προς Ολυμπία
Διακλάδωση 3: Προς Μεγαλόπολη
Διακλάδωση 4: Προς Μεσσήνη
  • Σιδηρόδρομοι Βορειο-Δυτικής Ελλάδος (Σ.Β.Δ.Ε.)
Έναρξη Λειτουργίας: Δεκέμβριος 1892
Πλάτος γραμμής: 1,00 μέτρο
Μήκος γραμμής: 61 χιλιόμετρα
Λήξη Λειτουργίας: 1953 (Ενοποίηση με τους Σ.Π.Α.Π.)

Σήμερα η γραμμή δεν λειτουργεί.

  • Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ.)

Το δίκτυο αποτελείται από τους παρακάτω σιδηροδρομικούς κλάδους

Κλάδος 1: Πειραιάς - Αθήνα - Λάρισα - Ελληνοτουρκικά Σύνορα (Παπαπούλι) (σήμερα: Αθήνα-Θεσσαλονίκη) με διακλαδώσεις:
Διακλάδωση 1: Σχηματάρι - Χαλκίδα
Διακλάδωση 2: Λιανοκλάδι - Στυλίδα

Η γραμμή άρχισε τη λειτουργία της το 1880 με την ονομασία: "Εταιρεία των Ελληνικών Σιδηροδρόμων".

Έναρξις λειτουργίας (τμηματικά): 06/03/1904 - 22/07/1909.

Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912 - 1913) και την Απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Θράκης γίνονται έργα επεκτάσεως της γραμμής από το Παπαπούλι μέχρι το Πλατύ (Μάρτιος 1918) και συνδέεται με τους Σιδηροδρόμους Μακεδονίας και Θράκης που κατασκευάσθηκαν και λειτούργησαν μεταξύ 1883 και 1892.

Γραμμή 1: Θεσσαλονίκη - Πλατύ - Φλώρινα - Γιουγκοσλαβικά Σύνορα (πρός Μοναστήρι)
Γραμμή 2: Θεσσαλονίκη - Γιουγκοσλαβικά Σύνορα (πρός Σκόπια)
Γραμμή 3: Θεσσαλονίκη - Ελληνοβουλγαρικά Σύνορα (προς Φιλιππούπολη)

Και σε αυτήν την επέκταση, λαμβάνουν το όνομα Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ.) και ακόμη κατασκευάζονται οι διακλαδώσεις:

Διακλάδωση 1: Προς Φλώρινα)
Διακλάδωση 2: Προς Βουλγαρικά Σύνορα (Σόφια) (από Στρυμόνα)
Πλάτος γραμμής: 1,00 μέτρο
Μήκος γραμμής: 726 χιλιόμετρα
Εξαίρεση αποτέλεσε η γραμμή Αλεξανδρούπολης - Ορμενίου, η οποία δεν εντάχθηκε στους ΣΕΚ, αλλά ήταν υπό τη διοίκηση των Γαλλο-ελληνικών σιδηροδρόμων έτος το 1954.[1]

Δίκτυο και άλλες υποδομές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η γέφυρα Μπράλου ή Παπαδιάς, η οποία ανακατασκευάστηκε το 1945.

Κατά τη διάρκεια της ύπαρξης της εταιρείας, ελάχιστες επεκτάσεις δικτύου έλαβαν χώρα, με τις πιο αξιοσημείωτες να είναι οι εξής:

Το 1928 υπογράφηκε σύμβαση για τη κατασκευή νέας γραμμής που θα συνέδεε την Καλαμπάκα με την Κοζάνη, αλλά το σχέδιο εγκαταλείφθηκε το 1932, λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων.

Το ελληνικό σιδηροδρομικό σύστημα (υποδομές και τροχιαίο υλικό) υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου (ειδικά μεταξύ 1943-1944) και δεν κατέστη πλήρως λειτουργικό έως το 1950. Ωστόσο, η σιδηροδρομική γέφυρα του Αχλαδοκάμπου στην Αργολίδα, καταστράφηκε το 1944, και ανακατασκευάστηκε μόλις το 1974.

Το 1960 η γραμμή μεταξύ Λάρισας και Βόλου, των πρώην Σιδηροδρόμων Θεσσαλίας, μετατράπηκε σε κανονικού εύρους, και συνδέθηκε στη Λάρισα με τη γραμμή Αθηνών - Θεσσαλονίκης.

Νέα κτήρια σιδηροδρομικών σταθμών κατασκευάστηκαν σε Θεσσαλονίκη (γνωστός ως Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός Θεσσαλονίκης, ΝΕΣΘ) το 1952, Λάρισα το 1962, Λειανοκλάδι το 1950, Σίνδο, Αιγίνιο, Πλαταμώνα, Φλώρινα, Έδεσσα, Άγρα, Άρνισσα, Πολύκαστρο, Πτολεμαΐδα και Κοζάνη.

Μέχρι το 1962, οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους, χρησιμοποιούσαν πληθώρα ατμομηχανών από διάφορους κατασκευαστές. Μερικές από αυτές ανήκαν στα δίκτυα πριν το 1920, ενώ ένα μέρος τους αποκτήθηκε ως τμήμα διεθνών προγραμμάτων βοήθειας μετά τον πόλεμο και ένας μικρός αριθμός προμηθεύτηκε από την εταιρεία

Η μετατροπή σε πετρελαιοκίνητες μηχανές ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οι πρώτες πετρελαιοκίνητες μηχανές παραδόθηκαν στην εταιρεία το 1962, και περιλαμβανόταν 30 μηχανές ελιγμών Krupp V60 (Κλάσης A-101), 10 ALCo DL532B (Κλάσης A-201) και 10 ALCo DL500C (Κλάσης A-301). Ακολουθήθηκαν από μηχανές σειράς A-221, A-321, A-351, A-401 και A-411 για τα δίκτυα κανονικού εύρους και κλάσης A-9101, A-9201 και A-9401 για τα δίκτυα μετρικού εύρους.

Οι πετρελαιοκίνητες πολλαπλές μονάδες (DMU) εισήχθησαν για πρώτη φορά το 1936 και άρχισαν να χρησιμοποιούνται περισσότερο κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960. Οι ατμομηχανές καταργήθηκαν σταδιακά, αλλά βρισκόταν σε περιορισμένη χρήση έως το Δεκέμβριο του 1970.

Ο ακόλουθος πίνακας δείχνει τις ατμομηχανές που αποκτήθηκαν από τους Σιδηροδρόμους Ελληνικού Κράτους μεταξύ 1920 και 1969. Επίσης, συνέχισαν να χρησιμοποιούν μια ποικιλία παλαιότερων τύπων μηχανών που αποκτήθηκαν από τις προηγούμενες Ελληνικές και Οθωμανικές σιδηροδρομικές εταιρείες.[2][3]

Φωτογραφία Κλάση Αρίθμηση Τύπος Ποσότητα Κατασκευαστής Έτος

Κατασκευής

Ισχύς Σημειώσεις
Αα 1–4 0-4-0T 4 Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 403–408
Βα 11–; 2-4-0T Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων σειρές 321–328
Γα 21–22 4-4-0T 2 Neilson & Co. 1892 Πρώην Σ.Ε.Κ. 301–302, αρχικά Σ.Π.Α.Π.
Γβ 31–34 4-4-0 4 Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων
Δα

(1η)

51 0-6-0ST 1 Manning Wardle 1892 Πρώην Σ.Π.Α.Π.
Δα

(2η)

51–70 0-6-0T 20 Davenport Locomotive Works,

Vulcan Iron Works,
H. K. Porter, Inc.

1945–1946 730 άλογα

(544 kW)

USATC S100; μερική ανακατασκευή ως 0-6-0
Δβ 61-; 0-6-0 Πρώην της Railway Operating Division
Δγ 71-75 0-6-0 5 Πρώην του Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης 50–54
Δγ 76 4-4-0 1 StEG 1888 Πρώην της Γ.Ε.Σ. 102, προηγουμένως των Ανατολικών Σιδηροδρόμων
Δδ 81–87 0-6-0 7 Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 4–10
Δε 88–103 0-6-0 Πρώην σειρά των Ανατολικών Σιδηροδρόμων 11–54
Δζ 111–114 0-6-0 4 Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 502–506
Εα 201–223 2-6-0T 23 Batignolles (13)

St. Léonard (10)

1903–1907 Πρώην των Σ.Ε.Κ. 101–123
Εβ 231–232 2-6-0 2 Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 509–510
Εγ 241–243 2-6-0 3 Πρώην Ανατολικών Σιδηροδρόμων 521–523
Ζα 301–307 4-6-0 7 Batignolles 1906 Πρώην Σ.Ε.Κ. 201–207; μίξη τεσσάρων κυλίνδρων de Glenn, βασισμένο στην κλάση Midi 1400
Ζβ 311 4-6-0 1 Πρώην Σ.Ε.Κ. 221
Ζγ 321–330 4-6-0 10 Πρώην Σιδηροδρόμων Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης 101–110
Ζδ 341–350 4-6-0 10 Πρώην Prussian P 8
Ζε 331–333 2-6-2 3 Πρώην Γ.Ε.Σ.
Ηα 401 0-8-0 1 Πρώην Σιδηροδρόμων Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης, αρχικά Prussian G 7
Ηβ 411–423 0-8-0 13 Πρώην Σιδηρορόμων Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης 1–16
Ηγ 431–432 0-8-0 2 Πρώην SBB 4105, 4112
Ηδ 441–443 0-8-0 3 Πρώην SBB 4130, 4134, 4135
Ηε 444–446 2-8-0 3 Batignolles 1924 903 άλογα (673 kW) Πρώην Γ.Ε.Σ., προηγουμένως Ανατολικών Σιδηροδρόμων 260–262
Θα 501 2-8-0 1 Πρώην Σ.Ε.Κ. 601
Θβ 511–512 2-8-0 2 Πρώην Σ.Ε.Κ. 621–622
Θγ 521–537

551–560
571–595

2-8-0 27+25 Baldwin Locomotive Works, American Locomotive Works, Lima Locomotive Works 1947 1.200 άλογα (895 kW) USATC S160 521–537 με καύση άνθρακα, 551–560 με καύση πετρελαίου, 571–595 από την Ιταλία το 1959 (FS Class 736)
Ια 701–720 2-8-2 20 American Locomotive Company 1915 Πρώην Σ.Ε.Κ. 401–420
Κα 801–802 0-10-0 2 Πρώην Σ.Ε.Κ. 521–522
Κβ 811–860 0-10-0 60 StEG 1922–1926 1.200 άλογα (895 kW) kkStB / BBÖ κλάση 80.900 (ÖBB κλάση 57)
Κβ 809 0-10-0 1 1.200 άλογα (895 kW) kkStB / BBÖ κλάση 80.900 (ÖBB κλάση 57); Πρώην Γ.Ε.Σ.
Κγ 861–880 0-10-0 20 Ateliers de Tubize,

Haine St Pierre,
St. Léonard
La Meuse

1929 1.200 άλογα (895 kW)
Κδ 881–891 0-10-0 11 Henschel Πρώην της Deutsche Reichsbahn 57.10-35 (Prussian G 10), χρησιμοποιήθηκε από τις Γερμανικές δυνάμεις κατοχής και αφέθηκε όταν αυτές αποχώρησαν το 1944
Λα 901–940 2-10-0 40 StEG (10),

Škoda Works (30)

1925–1927 1.550 άλογα (1.156 kW) Südbahn κλάση 580
Λβ 951–966 2-10-0 16 North British Locomotive Company 1946 1.530 άλογα (1.141 kW) WD Austerity 2-10-0
Λγ 991–998 2-10-0 8 Baldwin Locomotive Works 1947 1.703 άλογα (1.270 kW)
Μα 1001–1020 2-10-2 20 Ansaldo (10)

Breda (10)

1953–1954 2.920 άλογα (2.920 kW)

Πετρελαιομηχανές (κανονικού εύρους)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φωτογραφία Κλάση Τύπος Ποσότητα Κατασκευαστής Έτος

Κατασκευής

Μοντέλο Ισχύς
A-101 0-6-0 dh 30 Krupp 1962–1967 Y60 641 άλογα (478 kW)
A-201 Bo-Bo de 10 ALCo 1962 DL532B 1.035 άλογα (772 kW)
A-301 Co-Co de 10 ALCo 1962 DL500C 1.971 άλογα (1.470 kW)
A-321 Co-Co de 7 ALCo 1967 DL543 1.971 άλογα (1.470 kW)
A-351 Co-Co de 26 Alsthom 1967 CC AD 2100C1 2.071 άλογα (1.544 kW)
A-401 Co-Co de 10 Siemens-Jung 1966 1.971 άλογα (1.470 kW)
A-411 B-B dh 20 Krauss-Maffei 1963 V200 2.170 άλογα (1.618 kW)

Πετρελαιομηχανές (μετρικού εύρους)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φωτογραφίες Κλάση Τύπος Ποσότητα Κατασκευαστής Έτος Μοντέλο Ισχύς
A-9101 Co-Co de 12 ALCo 1965 DL537 1.332 άλογα (993 kW)
A-9201 Co-Co de 10 Alsthom 1967 CC AD 1600A1 1.576 άλογα (1.175 kW)
A-9401 B-B dh 20 Mitsubishi 1967 48-BB-HI 641 άλογα (478 kW)

Πετρελαιοκίνητες Πολλαπλές Μονάδες (DMU) ή Πετρελαυτοκινητάμαξες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους αγόρασαν τις πρώτες τους Πετρελαιοκίνητες Πολλαπλές Μονάδες το 1936, και απέκτησαν ένα μεγαλύτερο αριθμό τη δεκαετία του 1950. Επιπλέον μηχανές αυτού του είδους αποκτήθηκαν με την απορρόφηση άλλων δικτύων από τους Σ.Ε.Κ.

Φωτογραφία Κλάση Τύπος Ποσότητα Κατασκευαστής Έτος

Κατασκευής

(AA11) 2-Bo de 2 Floridsdorf 1936
AA11-AA26

A111-A118

A1-1A+2-2 16 FIAT 1950
AA27-AA36

A119-A128

A1-1A+2-2 10 FIAT 1958
AA41 2-B 9 Renault 1950
AA61 B-B 3 MAN 1955
AA71 2-B 20 Ferrostaal-Esslingen 1962
  • Νεμέα: 17/8/1954: 4 νεκροί από πυρκαγιά σε 2 βαγόνια της αμαξοστοιχίας 202 Καλαμών - Αθηνών.[4]
  • Δερβένι: 30/9/1968: Σε σύγκρουση αμαξοστοιχιών, 34 νεκροί επιβάτες.[5][6][7]
  1. Μυρτσίδης, Διαμαντής (2021). Η Ιστορία του Σιδηροδρόμου στον Έβρο. Νέα Βύσσα: Διαμαντής Μυρτσίδης. σελ. 106. ISBN 978-618-00-3174-4. 
  2. I. Ζαρταλούδης, Δ. Καράτωλος, Δ. Κουτελίδης, Γ. Νάθενας, Σ. Φασούλας, Α. Φιλιππουπολίτης (1997). Οι Ελληνικοί Σιδηρόδρομοι. Μίλητος. σελ. 263. ISBN 960-8460-07-7. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  3. Durrant, A. E. (1972). The Steam Locomotives of Eastern Europe. Newton Abbot, Devon, UK: David and Charles. σελ. 50-60. ISBN 0-7153-4077-8. 
  4. Εφημερίς Ελευθερία 21/8/1954
  5. Ένα από τα πλέον πολύνεκρα δυστυχήματα, στην ιστορία των ελληνικών σιδηροδρόμων
  6. Πρωτοσέλιδο Έθνους 1/10/1968
  7. October 1, 1968 – Greece – Two trains carrying people returning to Athens after voting in their home towns in a constitutional referendum collide at Corinth, killing 34 people and injuring 150

Επιπλέον ανάγνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • W. F., Simms (1997). The railways of Greece. Wilfried F. Sims. ISBN 0-9528881-1-4.  Contains brief history, simple line maps and extensive list of rolling stock until 1997.
  • Organ, J. (2006). Greece Narrow Gauge. Middleton Press. ISBN 1-904474-72-1. 
  • Voyageur (Anonymous) (February 1941). «The Railways of Greece». The Railway Magazine (London, UK: Railway Publications) 87 (524): 64. 
  • D. W., Winkworth (May 1967). «Peloponnese Narrow Gauge». The Railway Magazine (London, UK: Transport & Technical Publications Ltd.) 113 (793): 249–254. 
  • «Railway systems in Greece». Cheltenham, UK: The Restoration & Archiving Trust. 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2008.