Ελληνική οικονομική κρίση χρέους (2009-2018)

Οι εγκαταστάσεις ενός καταστήματος Carrefour Express στο Άργος. Πολλές επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους έχουν κλείσει λόγω της κρίσης, με αποτέλεσμα κλειστά ρολά και μονίμως κλειστά μαγαζιά να είναι κοινό θέαμα στην Ελλάδα.

Ως ελληνική οικονομική κρίση ή ελληνική κρίση χρέους, ή απλώς κρίση, ονομάστηκαν οι συνέπειες και τα αποτελέσματα της αδυναμίας της ελληνικής κυβέρνησης να δανειστεί με χαμηλά επιτόκια από τις διεθνείς αγορές, στον απόηχο της Παγκόσμιας Οικονομικής Ύφεσης 2007-2009, και την επακόλουθη αδυναμία αποπληρωμής του δημόσιου χρέους. Η κρίση είχε και κοινωνικές επιπτώσεις με την ανεργία, τις τιμές να αυξάνονται, ενώ το βιοτικό επίπεδο και τα εισοδήματα μειώθηκαν. Ο συνδυασμός των προαναφερθέντων προκάλεσε κύμα μετανάστευσης (συνολικά 610.037 Έλληνες έφυγαν μέσα σε επτά χρόνια), κοινωνικές αναταραχές και αλλαγές στον τρόπο ζωής των Ελλήνων.

Η κρίση ξεκίνησε στα τέλη του 2009, πυροδοτούμενη από την παγκόσμια οικονομική ύφεση, δομικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας και έλλειψη ευελιξίας δημοσιονομικής πολιτικής ως μέλος της ζώνης του ευρώ, καθώς επίσης και μετά την αποκάλυψη ότι στατιστικά στοιχεία προηγούμενης περιόδου για το δημόσιο χρέος είχαν δηλωθεί χαμηλότερα από την Ελλάδα. Η κρίση χρέους θεωρείται ότι έληξε το 2018 με την ολοκλήρωση του Τρίτου "Μνημονίου" ή τον Σεπτέμβριο του 2019 με την πλήρη άρση των κεφαλαιακών ελέγχων που είχαν επιβληθεί.

Η αδυναμία απόκρισης του δημοσίου στις απαιτήσεις, αλλά και οι αναθεωρήσεις προς το δυσμενέστερο των στατιστικών για το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος, οδήγησε σε απώλεια εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία με την απότομη άνοδο των spreads και την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας. Η κυβέρνηση θέσπισε σειρά μέτρων φορολογικών μεταρρυθμίσεων και περικοπής δαπανών, στο πλαίσιο εφαρμογής των τριών προγραμμάτων διάσωσης, τα λεγόμενα "μνημόνια".

Η κρίση

Εισαγωγή

Η πορεία του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ την περίοδο 1999-2010

Τα γενικά χαρακτηριστικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ήταν το υψηλό χρέος, τα υψηλά επιτόκια δανεισμού, η υψηλή ανεργία και η χαμηλή ανταγωνιστικότητα, η έλλειψη παραγωγικών επενδύσεων, τα οποία ανάγκασαν το κράτος στην αύξηση δαπανών για τη συντήρηση πελατειακών πρακτικών, με επακόλουθες κοινωνικές επιπτώσεις.

Στην καθημερινή «δημοσιογραφική» γλώσσα υπάρχει σύγχυση στην ορολογία για το ελληνικό πρόβλημα. Ως «οικονομική κρίση» μπορεί να εννοείται είτε η αυξανόμενη ανεργία, η μείωση των πραγματικών εισοδημάτων και η γενική πτώση της ζήτησης (οικονομική ύφεση), είτε η κρίση χρέους.

Αίτια της κρίσης χρέους

Η περίοδος μετά το 1974 υπήρξε περίοδος μεγάλου δανεισμού για την Ελλάδα με συνέπεια τη γρήγορη διόγκωση του χρέους. Μεταξύ του 1980 και 1993 το χρέος εκτινάχτηκε από 28,6% σε 111,6% του ΑΕΠ. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών με το εξωτερικό έφθανε τα 2,5 δις δολάρια το 1981 και η βιομηχανική παραγωγή είχε μείωση 2% το 1981. Τη δεκαετία διακυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου αυξήθηκαν οι μη παραγωγικές δαπάνες χωρίς επαρκή έσοδα, αυτό οδήγησε σε υπέρογκους δανεισμούς, με τα όποια επιτόκια. Οι κυβερνήσεις Καραμανλή και Παπανδρέου αύξησαν περαιτέρω τα έξοδα του δημοσίου για τη συντήρηση των κρατικοποιημένων επιχειρήσεων αλλά και τη μη είσπραξη των δανείων που είχαν λάβει. Δηλαδή το κεφάλαιο που διατίθετο για τις δαπάνες του δημοσίου τομέα αυξήθηκε κατά 22% κατά 1981-1989, δηλαδή από 625δις δραχμές σε 3.2τρις δραχμές. Το έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών μετά από το 1984 αυξανόταν με αλματώδεις ρυθμούς. Οι συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις το 1989 όξυναν το πρόβλημα αναγκάζοντας τον Ξενοφώντα Ζολώτα να δανείζεται με επιτόκιο 27% και ο προϋπολογισμός του 1990 να έχει έλλειμμα 19.89%. Οι φιλελεύθερες πολιτικές του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και η εξυγίανση συγκεκριμένων εταιρειών ομαλοποίησαν την κατάσταση της οικονομίας, ιδίως μετά το 1993 η οικονομία μπήκε σε έναν πιο ομαλό δρόμο με στόχο να ικανοποιήσει τα κριτήρια σύγκλισης της συνθήκης του Μάαστριχτ. Χάρη στην επίτευξη υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης το χρέος άρχισε να μειώνεται (με λογιστικές πρακτικές ) ελαφρά ως ποσοστό του ΑΕΠ και το έλλειμμα μειώθηκε. Σύμφωνα με τα αναθεωρημένα στοιχεία της Eurostat την περίοδο αυτή το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε από το 9,1% του ΑΕΠ το 1995 στο 3,1% το 1999. Το δημόσιο χρέος μειώθηκε από 97% του ΑΕΠ το 1995 και στο 94% το 1999. Η Ελλάδα αύξησε σημαντικά τα φορολογικά της έσοδα την περίοδο αυτή και συγκράτησε τις πρωτογενείς δαπάνες, καταφέρνοντας να έχει πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρωτογενές πλεόνασμα αυξήθηκε από 2,2% του ΑΕΠ το 1995 σε 4,3% το 1999. Έτσι και σε συνδυασμό με τη μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους, από 11,2% του ΑΕΠ το 1995 στο 7,4% το 1999, κατάφερε τη σημαντική μείωση ελλειμμάτων και χρέους. Το φθινόπωρο του 2004, ο τότε υπουργός οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης προχώρησε σε οικονομική απογραφή κατόπιν πίεσης από την Eurostat. Η απογραφή αποκάλυψε αποκρύψεις δαπανών της προηγούμενης κυβέρνησης με αποτέλεσμα να αναθεωρηθούν τα ελλείμματα των προηγούμενων ετών προς τα πάνω. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε μείωση της αξιοπιστίας της χώρας και σε τριετή επιτήρηση από την Ε.Ε. Την ίδια χρονιά η Eurostat προχώρησε σε αναθεώρηση παλαιότερων ελλειμμάτων της Ελλάδας, από τα οποία προέκυπτε ότι η Ελλάδα δεν ικανοποιούσε ποτέ τα κριτήρια σύγκλισης του Μάαστριχτ αφού ακόμα και την κρίσιμη χρονιά του 1999 εξακολουθούσε να έχει έλλειμμα πάνω από 3%. Την πενταετία 2003-2008 υπάρχει μια αύξηση δαπανών για μισθούς συντάξεις κατά 28%, 46.7δις το 2003 και 80δις το 2008, και κατά 19.6% αυξήθηκε τη διετία 2008-2009 η κατά κεφαλήν δαπάνη ανά συνταξιούχο. Την τριετία 2004-2007 το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνεται, και το ίδιο το ΑΕΠ ταυτοχρόνως, ενώ σημειώνονται υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης με το εθνικό εισόδημα να αυξάνεται κατά 12-15 δισ. τον χρόνο. Υπάρχει μια γενική αύξηση των δαπανών της γενικής κυβέρνησης και αύξησης του χρέους, κυρίως λόγω μη καταγεγραμμένων εξοπλιστικών δανείων και 18 ομόλογα swaps, της περιόδου 1996-2001, τόκοι ομολόγων σταθερού επιτοκίου αξίας 48.8 δισεκατομμυρίων ευρώ που έπρεπε να αποπληρωθούν καθώς είχαν διάρκεια ζωής 6 ετών, αποπληρωμή χρεών προς ΔΕΚΟ και ασφαλιστικών ταμείων του ποσού των 4.1 δις ευρώ, τιτλοποιήσεις εσόδων 400εκ ευρώ. Το ΑΕΠ από 241.990 δις ευρώ το 2008, το υψηλότερο που κατεγράφη στα ελληνικά δεδομένα, συρρικνώθηκε στα 176.488 δις ευρώ, το 2015. Το 2009 το ετήσιο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών άγγιξε τα 30 δις και με ρυθμό ανάπτυξης -2,3%, με αυτά τα δεδομένα ο δανεισμός της χώρας άρχισε να καθίσταται δύσκολος καθώς θα μπορούσε μόνον με υψηλά επιτόκια να πραγματοποιηθεί. Οι κυβερνήσεις Κώστα Καραμανλή μπορούν να χαρακτηριστούν από υπέρογκες δαπάνες στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, πολλές φορές και με πλασματικά στοιχεία.

Τον Νοέμβριο του 2010 η Eurostat προχώρησε σε αναθεώρηση των ελληνικών ελλειμμάτων των τελευταίων ετών. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά το έλλειμμα του 2006 τοποθετήθηκε στο 5,7% του ΑΕΠ (12,1 δισ. ευρώ), του 2007 στο 6,4% του ΑΕΠ (14,4 δισ. ευρώ), του 2008 στο 9,4% του ΑΕΠ (22,3 δισ ευρώ) και του 2009 στο 15,4% του ΑΕΠ (36,1 δισ. ευρώ). Αντίστοιχα αναθεωρήθηκε προς τα πάνω και το χρέος, με το χρέος του 2009 να αναθεωρείται στο 126,8% του ΑΕΠ που αντιστοιχεί σε 298 δις Ευρώ.

Εν ολίγοις, η βάση της ελληνικής οικονομίας ήταν σαθρή και υπήρχαν διαρθρωτικά προβλήματα , δηλαδή στηρίχθηκε σε ευκόλως πληττόμενους τομείς όπως η ναυτιλία και η οικοδομή αλλά και λιανεμπόριο. Με την επεκτατική πολιτική των ελληνικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στα Βαλκάνια, εξετέθησαν σε μεγάλο κίνδυνο. Ο αποκλεισμός του απευθείας δανεισμού από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η υποχρέωση δανεισμού από τις εμπορικές τράπεζες, σε συνδυασμό με την αύξηση των επιτοκίων λόγω της αδυναμίας αποπληρωμής των δανείων και ομολόγων, κατέστησαν την κατάσταση πιο σοβαρή. Το ευρώ ήταν καταλύτης. Πριν το ευρώ διευκολυνόταν η μεταφορά πόρων προς τις χώρες που αναπτύσσονταν ταχύτερα. Οι κεφαλαιακές αυτές εισροές ισοσκέλιζαν το ισοζύγιο πληρωμών της χώρας, δηλαδή επέτρεπαν πριν την κρίση στην Ελλάδα και άλλες χώρες να διατηρούν έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών. Με την ένταξη, αυτή η δυνατότητα αυτή δεν υπήρχε, καθώς συρρικνώθηκαν οι κεφαλαιακές εισροές. Επίσης η χαμηλή παραγωγικότητα, η φοροδιαφυγή και η υπονόμευση του ανταγωνισμού έπαιξαν ρόλο.

Η κρίσιμη περίοδος

Γιγαντοοθόνη με ομιλία του Καραμανλή στην πλατεία Συντάγματος (Ιούνιος του 2009).

Από τον Οκτώβριο του 2008 η ανεργία έχει ανοδική πορεία και το ΑΕΠ αρχίζει να μειώνεται, μέσα σε τέσσερις μήνες έγινε ελλειμματικό κατά 717εκ € (-0,3%) κι έτσι ξεκίνησε να συζητείται το ενδεχόμενο να παρουσιαστεί πρόβλημα αναχρηματοδότησης του χρέους. Στα μέσα του Αυγούστου είχαν ανακοινωθεί μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας. Οι τράπεζες αρχίζουν και εμφανίζουν προβλήματα, στις 18 Νοεμβρίου 2008 το κράτος κεφαλαιοποιεί τις τράπεζες με 28δις ευρώ. Μιλώντας σε συζήτηση στη Βουλή για τον προϋπολογισμό του 2009 ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης προειδοποίησε ότι σε περίπτωση δυσκολιών δανεισμού του κράτους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεωρώντας ότι έχει εξαπατηθεί από την ελληνική κυβέρνηση, θα υποδείξει στην Ελλάδα να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για δανεισμό. Ο υπουργός οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης απάντησε ότι δεν τίθεται τέτοιο θέμα, χαρακτηρίζοντας «κινδυνολογίες» την ομιλία Σημίτη, ενώ δυο μέρες νωρίτερα ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής είχε χαρακτηρίσει τις σχετικές διαδόσεις «υποβολιμαίες, ανεύθυνες και επικίνδυνες».

Τον Ιανουάριο του 2009 ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας από Α σε Α- αυξάνοντας το κόστος δανεισμού της χώρας. Μετά τις ευρωεκλογές του 2009, ο Γιάννης Παπαθανασίου, διάδοχος του Γεωργίου Αλογοσκούφη, ετοιμάζει μεταρρύθμιση με σκοπό την αναχρηματοδότηση του κράτους.

Το πραγματικό ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξης του 15,6% για το 2009 σήμαινε ότι μέσα σε ένα χρόνο το δημόσιο χρέος αυξήθηκε από περίπου 110% σε πάνω από 125% ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Αυτό συνέβη διότι λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης, αλλά και άλλων παραγόντων, υπήρχε στασιμότητα του ΑΕΠ και ύφεση ήδη από το 2008. Ως εκ τούτου το ετήσιο έλλειμμα απλά προστίθετο στο χρέος. Ο παρονομαστής (το ΑΕΠ) ήταν πλέον στάσιμος. Η τότε κυβέρνηση προσπάθησε να αποκρύψει τα δυσάρεστα αυτά δεδομένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις διεθνείς χρηματαγορές. Η προσπάθεια αυτή ήταν ωστόσο μάταιη αφού υπήρχαν δημοσιευμένοι κι άλλοι δείκτες (π.χ. στοιχεία της ΤτΕ) που απεικόνιζαν ξεκάθαρα την έκταση του προβλήματος.

Καραμανλής και Παπανδρέου μπροστά στο Μέγαρο Μαξίμου για την τελετή παράδοσης-παραλαβής (Οκτώβριος του 2009).

Με διαμορφωμένο ένα δυσάρεστο κλίμα στο εξωτερικό για την ελληνική οικονομία, ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, που κυβερνούσε με μία μικρή πλειοψηφία 152 βουλευτών, εξαγγέλλει πρόωρες εκλογές για τις 4 Οκτωβρίου 2009. Για την απόφασή του αυτή κατηγορήθηκε από τους αντιπάλους του, πως με τις εκλογές είχε σκοπό να αποδράσει από την πολύ δύσκολη κατάσταση που διαμορφωνόταν.

Δυο μέρες μετά τις εκλογές οι υπηρεσίες της ΤτΕ συνέταξαν ένα σημείωμα προς το διοικητή της, Γιώργο Προβόπουλο, στο οποίο διαπίστωναν έναν «πρωτοφανή δημοσιονομικό εκτροχιασμό, ο οποίος δεν δικαιολογείται, παρά μόνο σε πολύ μικρό βαθμό, από την κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας», έκριναν «απολύτως βέβαιο ότι η παρούσα δημοσιονομική θέση της χώρας δεν είναι διατηρήσιμη», προέβλεπαν ότι το δημόσιο έλλειμμα για το 2009 θα κυμαινόταν μεταξύ 12-14% και χαρακτήριζαν «εξαιρετικά αισιόδοξες» τις εκτιμήσεις ότι το έλλειμμα του 2009 θα είχε ύψος 5,9%, οι οποίες είχαν σταλεί από την κυβέρνηση Καραμανλή στη Eurostat στις 30 Σεπτεμβρίου. Την επομένη ορκίστηκε υπουργός οικονομικών ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ο οποίος κλήθηκε να αντιμετωπίσει μία δραματική κατάσταση. Στις 20 Οκτωβρίου του 2009 ανακοίνωσε στο ECOFIN ότι το έλλειμμα για το 2009 βρίσκεται στο 12,5% από 6% που το υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση (τελικά το 2010 αναθεωρήθηκε στο 15,4%). Δύο μέρες μετά ο οίκος αξιολόγησης Fitch επίσης υποβάθμισε την Ελλάδα από Α σε Α-.

Παρόλα αυτά η κυβέρνηση απέφυγε να προχωρήσει άμεσα σε λήψη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης, με σκοπό να καθησυχάσει τις αγορές. Στο επόμενο διάστημα προχώρησε σε εφαρμογή προεκλογικών της δεσμεύσεων σε θέματα κοινωνικής πολιτικής, όπως η καταβολή του επιδόματος αλληλεγγύης σε κοινωνικές ομάδες με χαμηλό εισόδημα. Συνεπής σ’ ένα βαθμό στις προεκλογικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης, ήταν και ο προϋπολογισμός για το 2010, που κατατέθηκε στη βουλή στις 20 Νοεμβρίου 2009, ο οποίος περιλάμβανε αυξήσεις, στα όρια του πληθωρισμού, σε χαμηλούς μισθούς και συντάξεις. Ο προϋπολογισμός περιείχε επίσης μέτρα μείωσης δαπανών με περιστολή κρατικής σπατάλης και περικοπές σε λειτουργικές δαπάνες ενώ υπολόγιζε αύξηση εσόδων, κυρίως μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής.

Λίγο μετά την κατάθεση του προϋπολογισμού υπήρξε νέα αρνητική εξέλιξη που αφορούσε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Στις 8 Δεκεμβρίου ο οίκος Fitch υποβάθμισε για δεύτερη φορά την ελληνική οικονομία στο επίπεδο ΒΒΒ+. Με τη σειρά του ο οίκος Standard and Poor's προχώρησε στις 16 Δεκεμβρίου σε υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, κρίνοντας το πρόγραμμα της κυβέρνησης για τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας ανεπαρκές. Ακολούθησε τρίτη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, στις 23 Δεκεμβρίου, αυτήν τη φορά από τον οίκο Moody’s.

Από τα μέσα Ιανουαρίου του 2010 ξεκίνησε μία συνεχής άνοδος των spreads, που αναφερόταν συχνά στον τύπο ως ράλι ή κούρσα των spreads. Στις 21 Ιανουαρίου του 2010 το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300 μονάδες και στη συνέχεια ακολούθησε έντονα αυξητική πορεία ξεπερνώντας ακόμα και τις 1000 μονάδες τον Απρίλιο του 2010.

Χρηματοδότηση από τον "Μηχανισμό Στήριξης"

Στα μέσα του έτους 2010, και μετά τις αποκαλύψεις ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας έκλεισε για το 2009 σε επίπεδα πολύ πάνω από αυτά που θα καθιστούσαν το δημόσιο χρέος βιώσιμο (15,4% του ΑΕΠ), η ελληνική κυβέρνηση αδυνατούσε να δανειστεί με λογικά επιτόκια από τις αγορές για τη χρηματοδότηση του τρέχοντος δημοσιονομικού ελλείμματος και την αναχρηματοδότηση του χρέους. Αποτέλεσμα ήταν ο άμεσος κίνδυνος στάσης πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου. Η προσπάθεια της κυβέρνησης να ανακτήσει την αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές και να πετύχει μείωση των επιτοκίων οδήγησε σε λήψη μέτρων μείωσης των δαπανών, τα οποία δεν κατάφεραν να ανατρέψουν το αρνητικό κλίμα. Κατόπιν αυτών η Ελλάδα κατέφυγε στη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, (Θεσμούς του ευρωπαϊκού και παγκοσμίου οικονομικού κατεστημένου) που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό για την Ελλάδα. H ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου 2010 από τον πρωθυπουργό Γεώργιο Α. Παπανδρέου, ο οποίος βρισκόταν εκείνη την ημέρα στο Καστελόριζο. Η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό στήριξης έγινε υπό τους όρους ότι η Ελλάδα θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής και, ειδικότερα, υπό τους όρους ότι θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Με τη χρηματοδότηση από το μηχανισμό αποφεύχθηκε ο άμεσος κίνδυνος στάσης πληρωμών της Ελλάδας, που θα είχε πιθανές ανεξέλεγκτες συνέπειες και για όλη τη ζώνη του ευρώ. Τα πρώτα μέτρα ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό την Κυριακή 2 Μαΐου 2010. Η Ελληνική Οικονομία συνέχισε να βρίσκεται σε κατάσταση δημοσιονομικής ανισορροπίας και το επόμενο διάστημα με αποτέλεσμα ένα χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2011, η κυβέρνηση να καταφύγει στην ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, που περιλάμβανε νέα μέτρα λιτότητας και περικοπές. Επίσης τέθηκε θέμα πώλησης μέρους της δημόσιας περιουσίας και αναδιάρθρωσης ή «κουρέματος» του χρέους με σκοπό τη μακροπρόθεσμη μείωση του χρέους σε βιώσιμα επίπεδα. Στα τέλη του 2018, το ύψος του χρέους ανέρχονταν σε 334,5 δισ. Ευρώ ή 181,1% του ΑΕΠ.

Στις 3 Μαΐου 2010, η Ελλάδα αιτήθηκε 80 δισεκατομμύρια ευρώ από τις υπόλοιπες (15) χώρες του Ευρώ και 30 δισεκατομμύρια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Την αίτηση συνόδευαν 3 συνημμένα μνημόνια:

1. "Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής" (ΜΟΧΠ),
2. "Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης" (ΤΜΣ) και
3. "Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής" (ΣΠΟΠ).

Υπογράφοντες για την ελληνική πλευρά ήταν ο Υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου και ο Πρόεδρος της Τράπεζας της Ελλάδος Γεώργιος Προβόπουλος. Στις 8 Μαΐου 2010 εγκρίθηκε "Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης" ("Loan Facility Agreement") με τις χώρες του Ευρώ και "Διακανονισμός Χρηματοδότησης Αμέσου Ετοιμότητας" ("Stand-by Agreement") με το ΔΝΤ. Το σύνολο αυτών των συμφωνιών ονομάζεται συχνά για συντομία "Μνημόνιο".

Στη συνέχεια σχηματίστηκε ομάδα εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ), της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), γνωστή και ως "Τρόικα", η οποία ανά τρίμηνο αξιολογεί την πρόοδο του προγράμματος εφαρμογής των όρων του "Μνημονίου" (ΜΟΧΠ και ΣΠΟΠ) και αποφασίζει για την εκταμίευση της αντίστοιχης δόσης του δανείου.

Πρώτο πακέτο μέτρων λιτότητας

Στα τέλη του Ιανουαρίου 2010, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Γεώργιος Α. Παπανδρέου βρισκόταν στο Νταβός της Ελβετίας για το ετήσιο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Στη διάρκειά του δέχτηκε έντονες πιέσεις από ξένους ηγέτες για άμεση λήψη μέτρων. Λίγο μετά την επιστροφή του από το Νταβός, η κυβέρνηση ανακοίνωσε στις 9 Φεβρουαρίου μέτρα για τον δημόσιο τομέα που περιελάμβαναν πάγωμα μισθών, περικοπές επιδομάτων 10%, περικοπές υπερωριών και οδοιπορικών. Η ανακοίνωση προκάλεσε αντιδράσεις και μία πανελλαδική απεργία της ΑΔΕΔΥ στις 10 Φεβρουαρίου.

Δεύτερο πακέτο μέτρων λιτότητας

Στο επόμενο διάστημα άρχισε να αναφέρεται έντονα το ενδεχόμενο της στάσης πληρωμών. Για την αποφυγή του ενδεχομένου η κυβέρνηση έλαβε στις 3 Μαρτίου νέα σκληρά μέτρα. Τα οικονομικά μέτρα που λήφθηκαν ήταν:

• Μείωση 30% στα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα, αδείας
• Μείωση 12% σε όλα τα επιδόματα του Δημοσίου
• Μείωση 7% στις αποδοχές υπαλλήλων ΔΕΚΟ, ΟΤΑ, ΝΠΙΔ
• Αύξηση ΦΠΑ από 4,5% στο 5%, από 9% στο 10%, από 19% στο 21%
• Αύξηση 15% στον φόρο της βενζίνης
• Επιβολή επιπλέον 10% έως 30% στους (ήδη υπάρχοντες) φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων.
• Επαναφορά τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα αυτοκίνητα (είχαν καταργηθεί τον Σεπτέμβριο του 2003), ακόμα και στα μικρότερου κυβισμού.
• Επέκταση των τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα ακίνητα, ακόμα και στα μικρότερα.

Τα μέτρα αυτά προκάλεσαν αντιδράσεις και έγιναν μεγάλες απεργίες και πορείες στις 5 και 11 Μαρτίου.

Τρίτο πακέτο μέτρων λιτότητας και πρώτο μνημόνιο

Η Ελλάδα δεν κατάφερε να βελτιώσει τη θέση της στις διεθνείς αγορές παρά τη λήψη των μέτρων, με αποτέλεσμα ενάμιση μήνα μετά να προσφύγει στη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό βοήθειας για την Ελλάδα. Η ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου από τον πρωθυπουργό ο οποίος βρισκόταν εκείνη την ημέρα στο Καστελλόριζο. Η Ελλάδα προχώρησε σε υπογραφή μνημονίου με το ΔΝΤ και την ΕΕ, για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός στήριξης. Τα μέτρα ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό και τον υπουργό οικονομικών την Κυριακή 2 Μαΐου και προέβλεπαν:

• Αντικατάσταση του 13ου και 14ου μισθού των δημοσίων υπαλλήλων με επίδομα 500 Ευρώ σε όλους όσους έχουν αποδοχές μέχρι 3.000 Ευρώ και πλήρης κατάργηση των δύο μισθών για μεγαλύτερες αποδοχές
• Αντικατάσταση 13ης και 14ης σύνταξης με επίδομα 800 Ευρώ για συντάξεις ως 2500 Ευρώ.
• Περαιτέρω περικοπή επιδομάτων 8% στα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων και 3% στους υπαλλήλους των ΔΕΚΟ όπου δεν υπάρχουν επιδόματα.
• Αύξηση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ από 21% σε 23%, του μεσαίου από 10% σε 11% (από 1η Ιουλίου 2010) και από 11% σε 13% (από 1η Ιανουαρίου 2011) και αντίστοιχα του χαμηλού στο 6,5% (από 1η Ιανουαρίου 2011).
• Αύξηση στον ειδικό φόρο κατανάλωσης σε καύσιμα, τσιγάρα και ποτά κατά 10%
• Αύξηση στις αντικειμενικές τιμές ακινήτων
• Πρόσθεση ενός επιπλέον 10% στους φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων.

Επίσης, το νομοσχέδιο προέβλεπε αλλαγές στα εργασιακά με αύξηση του ορίου απολύσεων και μείωση του κατώτατου μισθού. Επιπλέον, στο ασφαλιστικό προέβλεπε αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών στον δημόσιο τομέα στα 65 χρόνια έως το τέλος του 2013 με έναρξη το 2011.

Την ανακοίνωση των μέτρων αυτών ακολούθησε πανελλαδική απεργία και ογκωδέστατη διαδήλωση στις 5 Μαΐου, στην οποία υπήρξε άγρια καταστολή από τις δυνάμεις τάξης και σημειώθηκαν σοβαρότατα επεισόδια. Η μεγάλη διαδήλωση σκιάστηκε από τον θάνατο τριών ανθρώπων (ανάμεσά τους μία έγκυος εργαζόμενη) από εμπρησμό στην τράπεζα Μαρφίν επί της Σταδίου. Το μνημόνιο υπερψηφίστηκε επί της αρχής από τη βουλή την επόμενη μέρα, στις 6 Μαΐου. Υπέρ ψήφισαν 172 βουλευτές, από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ και του ΛΑΟΣ, αλλά και η Ντόρα Μπακογιάννη από τον χώρο της ΝΔ (η οποία όμως καταψήφισε τα μέτρα που αφορούσαν περικοπές και μειώσεις στην ψηφοφορία κατ' άρθρο και υπερψήφισε το πακέτο επί της αρχής και επί των διαρθρωτικών αλλαγών). Από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ, διαφοροποιήθηκαν και δεν τα υπερψήφισαν τρεις βουλευτές (Γιάννης Δημαράς, Σοφία Σακοράφα και Βασίλης Οικονόμου) οι οποίοι αμέσως διεγράφησαν από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος, που απέμεινε πλέον με 157 βουλευτές.

Η πρώτη δανειακή σύμβαση εγκρίθηκε από το ΔΝΤ σε μία έντονη συνεδρίαση του συμβουλίου διευθυντών του στις 9 Μαΐου. Περίπου ένα στα τρία μέλη του συμβουλίου, που εκπροσωπούσαν περίπου 40 μη-Ευρωπαϊκές χώρες της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, με την απρόσμενη συνδρομή της Ελβετίας, προέβαλαν ενστάσεις αναφορικά με το πρόγραμμα διάσωσης, το οποίο ισχυρίστηκαν ότι θα αποδεικνυόταν "κακοσχεδιασμένο και μη βιώσιμο" και θα αποτύγχανε, αν δεν αναλάμβαναν μέρος του βάρους οι πιστωτές με μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους προς τον ιδιωτικό τομέα. Για να μπορέσει να εγκριθεί η συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, άλλαξαν τα κριτήρια κατ' εξαίρεσιν πρόσβασης ενός κράτους σε δανεισμό από το ΔΝΤ. Ενώ σύμφωνα με το μέχρι τότε ισχύον πλαίσιο έπρεπε να προηγηθεί αναδιάρθρωση του χρέους του για να μπορέσει το ΔΝΤ να συνεισφέρει 30 από τα 110 δις δανεισμού που απαιτούνταν για το πρόγραμμα, εισήχθη μια εξαίρεση για κράτη τα οικονομικά προβλήματα των οποίων θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η θέσπιση της εξαίρεσης αυτής κρίθηκε αργότερα αναποτελεσματική και καταργήθηκε το 2016.

Συνταγματικότητα του πρώτου Μνημονίου

Σύμφωνα με το συνταγματολόγο Γ. Κασιμάτη, το Μνημόνιο περιλάμβανε σειρά αντισυνταγματικών διατάξεων, όπως:

• η εξουσιοδότηση του Υπουργού Οικονομικών να υπογράφει εκ μέρους της Ελληνικής Δημοκρατίας, χωρίς την έγκριση της Βουλής (κάτι τέτοιο προκύπτει από τους νόμους Ν.3845/2010 και Ν.3847/2010)
• η παραίτηση της Ελλάδας από κάθε ασυλία, σε περίπτωση αδυναμίας αποπληρωμής αυτού του δανείου ή προηγούμενων δανείων

Αυτό που κρίνει ο Γ. Κασιμάτης ως ουσιαστικά αντισυνταγματικό είναι η δανειακή σύμβαση και όχι το μνημόνιο, κυρίως γιατί υπογράφηκε έμμεσα χωρίς την έγκριση των 3/5 της ελληνικής Βουλής σε συνδυασμό με τους «λεόντειους» όρους που εισήγαγε εις βάρος της Ελλάδας. Οι παραπάνω θέσεις υποστηρίχθηκαν από πολλούς συνταγματολόγους, όπως ο Γ. Κατρούγκαλος και ο Κ. Χρυσόγονος, και αμφισβητήθηκαν από ορισμένους, όπως ο Α. Μανιτάκης.

Το ίδιο το μνημόνιο κρίθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας ως συνταγματικό το 2012 με την απόφαση 668. Στη συνέχεια όμως το Συμβούλιο της Επικρατείας κήρυξε την αντισυνταγματικότητα των διατάξεων περί διαιτησίας (απόφαση 2.307 του 2014), της μείωσης παροχών σε στρατιωτικούς και σώματα ασφαλείας (απόφαση 2.192 του 2014) και ακολούθως τη μείωση συντάξεων και τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος των ασφαλιστικών ταμείων (απόφαση 2.287 του 2015 (κείμενο σε http://www.taxheaven.gr/laws/circular/view/id/21132). Με την απόφαση αυτή το ελληνικό Δημόσιο υποχρεώθηκε να επιστρέψει στους συνταξιούχους ποσά που υπολογίστηκαν σε πάνω από τρία δισ. Ευρώ (http://www.tovima.gr/society/article/?aid=699744).

Οι κοινωνικές αντιδράσεις και η επαναδιαπραγμάτευση τον Μάρτιο του 2011

Στο επόμενο διάστημα που ακολούθησε τη ψήφιση του τρίτου πακέτου μέτρων και της μεγάλης απεργίας της 5ης Μαΐου, δεν υπήρξαν κάποιες άλλες σημαντικές συλλογικές αντιδράσεις. Η κυβέρνηση προανήγγειλε μέτρα που προκάλεσαν αντιδράσεις επαγγελματικών κλάδων, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου. Σημαντικότερες περιπτώσεις ήταν οι αντιδράσεις των ιδιοκτητών φορτηγών για το άνοιγμα του επαγγέλματός τους, των ναυτεργατών για την κατάργηση του καμποτάζ, των υπαλλήλων των ΜΜΜ, για περικοπές στους μισθούς τους και των υπαλλήλων αρχαιολογικών χώρων για περικοπές θέσεων εργασίας.

Από το καλοκαίρι κιόλας άρχισαν να φαίνονται οι συνέπειες των μέτρων. Η ανεργία και ο πληθωρισμός άρχισαν να εκτινάσσονται ενώ οι μικροεπιχειρήσεις έβλεπαν τον τζίρο τους συνεχώς να μειώνεται με αποτέλεσμα να οδηγούνται όλο και περισσότερες στο κλείσιμο, γεγονός που περιγραφόταν ως κύμα λουκέτων. Στις 9 Δεκεμβρίου 2010 η κυβέρνηση κατέθεσε στη βουλή το πολυνομοσχέδιο για τα εργασιακά και τις ΔΕΚΟ. Το νομοσχέδιο περιλάμβανε ρυθμίσεις για υπερίσχυση των επιχειρησιακών συμβάσεων έναντι των κλαδικών με σκοπό την περαιτέρω μείωση των μισθών δίχως τον σκόπελο των κλαδικών συμβάσεων, με μόνο περιορισμό το ύψος του βασικού μισθού της εθνικής συλλογικής σύμβασης. Θεσπίστηκε η δοκιμαστική περίοδος εργασίας με διάρκεια 12 μηνών, στο διάστημα των οποίων η σύμβαση μπορεί να καταγγελθεί χωρίς προειδοποίηση και χωρίς αποζημίωση απόλυσης. Επίσης το νομοσχέδιο έθετε πλαφόν τα 4.000 Ευρώ, στις μικτές αποδοχές των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ και μείωση 10% σε αμοιβές που ξεπερνούν τα 1.800 Ευρώ. Το πολυνομοσχέδιο υπερψηφίστηκε στις 15 Δεκεμβρίου από τους βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος με εξαίρεση τον βουλευτή Βαγγέλη Παπαχρήστο, ο οποίος διεγράφη από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, η οποία απέμεινε πλέον με 156 βουλευτές. Το 2010 έκλεισε με το χρέος να αγγίζει το 142,8% του ΑΕΠ και το έλλειμμα στο 10,5%. Παράλληλα η οικονομία συρρικνώθηκε 4,5%

Το 2011, η δυσαρέσκεια στην κοινωνία από τη μεγάλη οικονομική ύφεση ήταν έντονη και άρχισε να εκφράζεται με αποδοκιμασίες πολιτικών που εμφανίζονταν σε δημόσιους χώρους, ακόμα και στο εξωτερικό. Στο διάστημα αυτό άρχισαν να ενισχύονται κινήματα πολιτών που δεν συνδέονταν με πολιτικά κόμματα όπως το κίνημα «δεν πληρώνω» που έκανε έντονη την παρουσία του, με τα μέλη του να αρνούνται να πληρώσουν στα διόδια το υψηλό αντίτιμο. Η πραγματική οικονομία εξακολούθησε να επιδεινώνεται με συνέχιση του αποκαλούμενου κύματος λουκέτων στην αγορά και την ανεργία να συνεχίζει να καλπάζει.

Το κίνημα των Αγανακτισμένων και το μεσοπρόθεσμο τον Ιούνιο του 2011

Συνέλευση των «Αγανακτισμένων» στην πλατεία Συντάγματος (Ιούνιος 2011).

Δυνάμεις των ΜΑΤ εν μέσω δακρυγόνων (Ιούνιος 2011).

Τον Μάιο του 2011, η συνεχιζόμενη δυσαρέσκεια άρχισε να εκφράζεται με ένα νέο κίνημα διαμαρτυρίας που διοργανώθηκε μέσα από σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και ονομάστηκε κίνημα των αγανακτισμένων. Επηρεάστηκε από το αντίστοιχο κίνημα που είχε ξεκινήσει λίγο καιρό πριν στην Ισπανία. Οι συμμετέχοντες ήταν ανεξάρτητοι πολίτες χωρίς κομματική ιδιότητα, που επιθυμούσαν την ύπαρξη κάποιου είδους δράσης, ενάντια στη συνεχιζόμενη επιδείνωση της ποιότητας ζωής. Οι πολίτες που συμμετείχαν διοργάνωναν ογκώδεις διαδηλώσεις σχεδόν καθημερινά στις πλατείες των μεγαλύτερων πόλεων της Ελλάδας. Στα μέσα Ιουνίου ήρθαν στο φως στοιχεία που έδειχναν μεγάλη απόκλιση της ελληνικής οικονομίας από τους στόχους και σημαντική υστέρηση εσόδων. Στις 14 Ιουνίου ανεξαρτητοποιήθηκε ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Γιώργος Λιάνης, με αποτέλεσμα το κυβερνών κόμμα να απομείνει με 155 βουλευτές. Στις 15 Ιουνίου ξεκίνησε η συζήτηση στη βουλή για το Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. Στο εξωτερικό της βουλής υπήρξαν ογκώδεις διαδηλώσεις από το κίνημα των αγανακτισμένων και συνδικάτα που παρέμειναν μέχρι τις βραδινές ώρες. Στις 16 Ιουνίου παραιτήθηκαν δύο βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, οι Γιώργος Φλωρίδης και Έκτορας Νασιώκας. Την ίδια μέρα 21 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ζήτησαν σύγκληση της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος, η οποία κατέληξε σε απόφαση για ανασχηματισμό. Νέος υπουργός οικονομικών ανέλαβε ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Επίσης ανέλαβε και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Στις 29 Ιουνίου έγινε η ψηφοφορία στη βουλή για το μεσοπρόθεσμο, ενώ έξω από τη βουλή υπήρχαν ογκώδεις συγκεντρώσεις πολιτών και συνδικάτων. Στο κέντρο της Αθήνας υπήρχε μία πρωτοφανής συγκέντρωση αστυνομικών δυνάμεων. Δρόμοι είχαν αποκλειστεί ενώ μπροστά στη Βουλή είχε στηθεί ένας μεταλλικός φράκτης για να εμποδίζει τη διέλευση προς τον χώρο αυτό. Η όλη κατάσταση κατέληξε στο ξέσπασμα σοβαρών επεισοδίων με συγκρούσεις διαδηλωτών και δυνάμεων των ΜΑΤ που εφάρμοσαν άγρια καταστολή. Το μνημόνιο τελικά ψηφίστηκε από 155 βουλευτές (154 του ΠΑΣΟΚ και 1 της ΝΔ). Από το ΠΑΣΟΚ ψήφισε κατά μόνο ο Παναγιώτης Κουρουμπλής ενώ από τη ΝΔ ψήφισε υπέρ μόνο η Έλσα Παπαδημητρίου.

Το μεσοπρόθεσμο προβλέπει μία σειρά από μέτρα για τον περιορισμό των δαπανών (μειώσεις μισθών) και αύξησης των εσόδων (αυξήσεις φόρων). Περιορίζονται μισθολογικές και λειτουργικές δαπάνες και προστίθενται νέα φορολογικά μέτρα. Ιδρύεται οργανισμός αποκρατικοποιήσεων (Ταμείο Δημόσιας Περιουσίας) με σκοπό την πώληση της δημόσιας περιουσίας. Στόχος είναι έσοδα 50 δις από αποκρατικοποιήσεις.

Στα φορολογικά μέτρα του μεσοπρόθεσμου περιλαμβάνονταν τα εξής:

• Αλλαγή φορολογικής κλίμακας με επιβάρυνση σε όλους όσους δηλώνουν εισόδημα πάνω από 8.000 Ευρώ
• Έκτακτη εισφορά για όλους όσους έχουν εισόδημα πάνω από 12.000 Ευρώ
• Μετάβαση σε ανώτερη κλίμακα ΦΠΑ προϊόντων και υπηρεσιών εστίασης
• Επιβολή κλιμακωτής αντικειμενικής δαπάνης κατοικίας
• Επιβολή ετήσιου τέλους για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους επιτηδευματίες
• Επιβολή ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης για την καταπολέμηση της ανεργίας ύψους 2%
• Επιβολή Ειδικής Εισφοράς Συνταξιούχων Επικουρικής Ασφάλισης που θα παρακρατείται μηνιαία
• Αύξηση του ποσοστού παρακράτησης ΛΑΦΚΑ σε όλες τις συντάξεις άνω των 1450 ευρώ, από 4% έως 10%, που ίσχυε μέχρι τότε, σε 6% έως 14%

Στα εργασιακά υπήρξαν επίσης σημαντικές αλλαγές:

• Θεσπίζεται μέτρο εργασιακής εφεδρείας για οργανισμούς που καταργούνται
• Όσοι προσλαμβάνονται χωρίς επαγγελματική εμπειρία θα αμείβονται με μισθό χαμηλότερο κατά 20% από το όριο της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης
• Η διάρκεια των συμβάσεων ορισμένου χρόνου πηγαίνει από τα 2 στα 3 χρόνια

Αποκλίσεις από τους στόχους και νέα μέτρα λιτότητας

Πορεία των CDS, Ευρωπαϊκών κρατών

Μέσα στον Ιούλιο υπήρξε σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα χρέους της Ελλάδας αλλά και να εξευρεθούν τρόποι θωράκισης του Ευρώ απέναντι σε κερδοσκοπικές επιθέσεις. Η σύνοδος κορυφής κατέληξε την 21η Ιουλίου σε συμφωνία νέας δανειοδότησης της Ελλάδας. Η συμφωνία περιλάμβανε νέο δάνειο για τη χώρα ύψους 158 δις Ευρώ. Από αυτά τα 109 δις θα προέλθουν από την ΕΕ και το ΔΝΤ (49 δις από αυτά είναι το υπόλοιπο από το πρώτο πακέτο διάσωσης), 37 δις από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, ενώ άλλα 12 δις θα προέλθουν από την επαναγορά ομολόγων. Ακόμη προβλέπεται η επιμήκυνση από 15 έως και 30 χρόνια των ομολόγων που λήγουν από το άμεσο διάστημα έως το 2020. Μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας οι οίκοι αξιολόγησης Fitch και Moody’s υποβάθμισαν την Ελλάδα σε καθεστώς περιορισμένης χρεοκοπίας. Σύντομα όμως το κλίμα αισιοδοξίας μεταστράφηκε όταν παρουσιάστηκαν προβλήματα με κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έδειξαν απροθυμία να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα χωρίς εγγυήσεις. Η κυβέρνηση προχώρησε σε διμερή συμφωνία με τη Φινλανδία παρέχοντάς της εγγυήσεις για να συμμετάσχει στο δεύτερο δάνειο της Ελλάδας. Η συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών προκάλεσε άμεσα αντιδράσεις άλλων χωρών της Ευρωζώνης, όπως η Αυστρία, η Ολλανδία και η Σλοβακία που απαίτησαν αντίστοιχες συμφωνίες, αλλά και της Γερμανίας που παρενέβη για να θέσει άκυρη τη συμφωνία Ελλάδας-Φινλανδίας.

Στο τέλος Αυγούστου ανακοινώθηκε πως η οικονομία της Ελλάδας βρισκόταν εκτός στόχων, καθώς υπήρχε μεγάλη υστέρηση εσόδων και αύξηση δαπανών. Σε συνάντησή του με τον Έλληνα ομόλογό του, Ευάγγελο Βενιζέλο, στο περιθώριο συνεδριάσεων του Ecofin και του Eurogroup στο Βρότσλαβ στις 16 Σεπτεμβρίου, ο Γερμανός υπουργός των Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πρότεινε την εθελοντική έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, πρόταση που απορρίφθηκε αμέσως από το Βενιζέλο. Η κατάσταση αυτή συνεπικουρούμενη και από την απειλή της τρόικας για τη μη καταβολή της έκτης δόσης του δανείου του πρώτου πακέτου διάσωσης, οδήγησε την κυβέρνηση σε μία σειρά έκτακτων συμπληρωματικών μέτρων τα οποία ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου. Στα μέτρα που ανακοινώθηκαν περιλαμβάνονται τα εξής:

• Διεύρυνση του μέτρου της εργασιακής εφεδρείας και σε οργανισμούς που δεν καταργούνται
• Νέος έκτακτος φόρος στην ηλεκτροδοτούμενη δομημένη επιφάνεια ακινήτων που θα καταβάλλεται μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ
• Περικοπή συντάξεων και μεγάλες περικοπές στο εφάπαξ
• Νέες περικοπές μισθών στο δημόσιο και εφαρμογή ενιαίου μισθολογίου
• Μείωση του αφορολόγητου ορίου από τις 8.000€ στις 5.000€
• Άνοιγμα όλων των κλειστών επαγγελμάτων

Η επιβολή του έκτακτου ειδικού τέλους ηλεκτροδοτούμενων δομημένων επιφανειών (ΕΕΤΗΔΕ) μέσω τον λογαριασμών της ΔΕΗ, ανακοινώθηκε από τον υπουργό οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο στα πλαίσια της διεθνούς έκθεσης Θεσσαλονίκης και προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις. Οι ανακοινώσεις και οι εξαγγελίες των νέων μέτρων οδήγησαν σε μία σειρά μεγάλων απεργιών, διαδηλώσεων και καταλήψεων σε δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς. Στις 11 Οκτωβρίου, ανακοινώθηκε ότι η τράπεζα Proton Bank ζήτησε κεφαλαιακή ενίσχυση από την Ελληνική Κυβέρνηση και εντάχθηκε στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Η απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών πάρθηκε έπειτα από απαίτηση της Τράπεζας της Ελλάδος. Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη κρατικοποίηση που προέκυψε κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους.

Στις 6 Οκτωβρίου κατατέθηκε στη βουλή το πολυνομοσχέδιο για το νέο βαθμολόγιο-μισθολόγιο του δημοσίου, τις μειώσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, τις μειώσεις στο εφάπαξ, τη νέα φορολογική κλίμακα και τις αλλαγές στα εργασιακά. Το πολυνομοσχέδιο ψηφίστηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο στις 20 Οκτωβρίου, με 154 ψήφους υπέρ κατ'αρχήν και 153 υπέρ σε όλα τα άρθρα, σε σύνολο 298. Κατά επί της αρχής και επί των άρθρων ψήφισαν 144, ενώ η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Λούκα Κατσέλη καταψήφισε μόνο το άρθρο 37 του νομοσχεδίου, με συνέπεια ανάμεσα στην ψηφοφορία και την ανακοίνωση του αποτελέσματος, με επιστολή του στον πρόεδρο της Βουλής ο Γιώργος Παπανδρέου να τη θέσει εκτός της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑ.ΣΟ.Κ.

Η πορεία προς το δεύτερο Μνημόνιο

Η συμφωνία τον Οκτώβριο του 2011

Δημόσιο χρέος κρατών ως ποσοστό του ΑΕΠ, όπως εκτιμήθηκε για το τέλος του 2011

Στις 23 Οκτωβρίου, συγκλήθηκε έκτακτη σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο την κατάρτιση ενός οριστικού σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη. Η σύνοδος κατέληξε σε συμφωνία που ανακοινώθηκε τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου και απέβλεπε σε «κούρεμα» κατά 50% του ελληνικού χρέους και πρόσθετο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα ύψους 130 δις €. Με βάση τη συμφωνία οι ιδιώτες θα αποδεχτούν σε εθελοντική βάση, μείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων που διαθέτουν κατά 50%. Η συμφωνία θα συνοδεύεται από πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής με διάρκεια μέχρι το 2021 και δημιουργία μηχανισμού μόνιμης εποπτείας της Ελλάδας για τη συνεχή παρακολούθηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Παράλληλα αποφασίστηκε η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με ποσό ύψους 30 δις € και αύξηση κατά ένα τρις € των κεφαλαίων του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Οι αποφάσεις της συνόδου κορυφής χαιρετίστηκαν θετικά από την κυβέρνηση ενώ αποδοκιμάστηκαν από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία έκαναν λόγο για απόφαση ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας. Έντονη ανησυχία εκφράστηκε στο εσωτερικό της χώρας για τις επιπτώσεις της συμφωνίας στην εισοδηματική πολιτική των επόμενων ετών, στο μέλλον των ελληνικών τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων που είναι εκτεθειμένα σε ελληνικά ομόλογα.

Το δημοψήφισμα που δεν έγινε

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα από τη Σύνοδο Κορυφής της 27ης Οκτωβρίου ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου βρήκε την κατάσταση εκτός ελέγχου. Στη Θεσσαλονίκη διαδηλωτές προκάλεσαν τη ματαίωση της στρατιωτικής παρέλασης της 28ης Οκτωβρίου και την αποχώρηση του Πρόεδρου της Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια. Το Σαββατοκύριακο o Παπανδρέου συγκέντρωσε μια μικρή ομάδα συμβούλων και τους αποκάλυψε το σχέδιό του για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη νέα, ύψους 172 εκ. ευρώ δανειακή σύμβαση, ώστε να υποχρεωθούν να λάβουν θέση ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αντώνης Σαμαράς, και οι εντός του ΠΑ.ΣΟ.Κ. διαφωνούντες, προβλέποντας ότι οι περισσότεροι θα την υποστήριζαν.

Τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου ο Παπανδρέου ανακοίνωσε την απόφαση του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Η απόφαση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, άλλα και στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος. Την επόμενη μέρα ανεξαρτητοποιήθηκε η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Μιλένα Αποστολάκη, εκφράζοντας τη διαφωνία της με την απόφαση του πρωθυπουργού για το δημοψήφισμα. Στις αγορές, το κόστος δανεισμού της Ελλάδας αλλά και άλλων χωρών της Ευρωζώνης αυξήθηκε αλματωδώς· η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου της Ιταλίας π.χ. ξεπέρασε το 6%. Ο Πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί συμφώνησε με την καγκελάριο της Γερμανίας Άγγελα Μέρκελ να καλέσουν τον Παπανδρέου στις Κάννες όπου θα διεξαγόταν η σύνοδος των G20 για να τον πείσουν θέμα του δημοψηφίσματος να είναι η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη.

Στις 2 Νοεμβρίου, μια ώρα πριν τη συνάντηση με τον Παπανδρέου και τον Βενιζέλο, αντιπρόεδρο της ελληνικής κυβέρνησης και υπουργό των οικονομικών, ο Σαρκοζί συνάντησε τη Μέρκελ, τον πρόεδρο του Γιούρογκρουπ Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ, τη διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ και τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρόμπει και συμφώνησαν να τηρήσουν μία κοινή στάση έξι σημείων απέναντι στον Παπανδρέου που προέβλεπε ότι το δημοψήφισμα θα αφορούσε την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη και ότι δε θα πραγματοποιούνταν η εκταμίευση της έκτης δόσης του πρώτου πακέτου διάσωσης μέχρι τη διενέργεια του δημοψηφίσματος. Στη συνάντηση ο Σαρκοζί επιτέθηκε στον Παπανδρέου και τον κάλεσε να αποφασίσει τι θα κάνει όταν επιστρέψει στην Αθήνα. Μετά το τέλος της συνάντησης η Μέρκελ και ο Σαρκοζί έδωσαν κοινή συνέντευξη τύπου στην οποία έκαναν δηλώσεις με αυτό το περιεχόμενο.

Πριν τη σύνοδο ο Μπαρόζο, δίχως να ενημερώσει τους υπολοίπους συμμετέχοντες, είχε επικοινωνήσει με το Σαμαρά, που τον είχε πληροφορήσει ότι ήταν πλέον διατεθειμένος να στηρίξει μια κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και ΠΑΣΟΚ για να αποφύγει το δημοψήφισμα. Μετά τη λήξη της συνάντησης με την ελληνική αντιπροσωπεία ο Μπαρόζο, που ανησυχούσε για τη μετάδοση της κρίσης από την Ελλάδα στην υπόλοιπη Ευρωζώνη και για την αστάθεια που θα προκαλούνταν το μήνα που θα μεσολαβούσε μέχρι τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, παρότρυνε το Βενιζέλο να δράσει για την ακύρωση του δημοψηφίσματος. Όταν τα ξημερώματα της Πέμπτης 3 Νοεμβρίου η ελληνική αποστολή επέστρεψε στην Αθήνα, δημοσιεύτηκε δήλωση του Βενιζέλου κατά της διεξαγωγής δημοψηφίσματος, στην οποία ισχυριζόταν ότι η θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρώ είναι μια ιστορική κατάκτηση της χώρας που δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το κεκτημένο αυτό του ελληνικού λαού δεν μπορεί να εξαρτηθεί από τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Με τη στάση του Βενιζέλου συντάχθηκαν πολλοί υπουργοί και βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος.

Σχηματισμός κυβέρνησης Παπαδήμου

Έχοντας παραιτηθεί από την ιδέα του δημοψηφίσματος, ο πρωθυπουργός κατάφερε στην ψηφοφορία της 4ης Νοεμβρίου να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη βουλή, με 153 ψήφους υπέρ (ψήφισε υπέρ και η Λούκα Κατσέλη η οποία στη συνέχεια επανεντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ) και 145 ψήφους κατά. Την Κυριακή 6 Νοεμβρίου συναντήθηκε στο προεδρικό μέγαρο με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνη Σαμαρά, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας. Στη συνάντηση υπήρξε συμφωνία μεταξύ των δύο πολιτικών αρχηγών για σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας. Ακολούθησαν τετραήμερες διαβουλεύσεις με συμμετοχή των κομματικών επιτελείων του ΠΑΣΟΚ, της Νέας Δημοκρατίας και του ΛΑΟΣ, για την επιλογή του προσώπου που θα ηγηθεί στο νέο κυβερνητικό σχήμα. Οι διεργασίες ολοκληρώθηκαν την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου οπότε επιλέχτηκε ο Λουκάς Παπαδήμος ως νέος πρωθυπουργός. Η νέα κυβέρνηση που ορκίστηκε την επόμενη μέρα περιλάμβανε έξι στελέχη από τη Νέα Δημοκρατία, τέσσερα από το ΛΑΟΣ, ενώ παρέμεναν σχεδόν όλα τα στελέχη της κυβέρνησης Παπανδρέου.

Την ίδια περίοδο η πραγματική οικονομία συνέχιζε να επιδεινώνεται με την ανεργία να αυξάνεται συνεχώς. Η επιδείνωση της οικονομίας αποτυπώνεται στα όλο και συχνότερα περιστατικά υποσιτισμού μαθητών που παρουσιάζονταν σε σχολεία. Στα τέλη Ιανουαρίου του 2012 το υπουργείο παιδείας ανακοίνωσε πρόγραμμα συσσιτίων για μαθητές, για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Νέα μέτρα λιτότητας

Τα νέα μέτρα που συνοδεύουν το μνημόνιο εγκρίθηκαν από την Κυβέρνηση στις 10 Φεβρουαρίου 2012 και περιλαμβάνουν τα εξής:

• Μείωση κατά 22% του κατώτατου μισθού σε όλα τα κλιμάκια του βασικού μισθού (από 751,39€ σε 586,08€) και 32% στους νέους από 18 έως 25 ετών (από 751,39€ σε 510,95€).
• Κατάργηση 150.000 θέσεων εργασίας από το δημόσιο τομέα έως το 2015, εκ των οποίων 15.000 μέσα στο 2012.
• Ατομικές ή επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας αντί για τις κλαδικές. Άρση μονιμότητας σε ΔΕΚΟ και υπό κρατικό έλεγχο τράπεζες.
• Περικοπές συντάξεων, επιδομάτων, δαπανών υγείας, άμυνας, λειτουργιών του Κράτους και εκλογών.
• Κατάργηση των Οργανισμών Εργατικής Κατοικίας και Εστίας.
• Αύξηση αντικειμενικών αξιών και ενοποίηση φόρων στα ακίνητα.
• Πλήρες άνοιγμα 20 κλειστών επαγγελμάτων.
• Αύξηση των εισιτηρίων στις Αστικές Συγκοινωνίες και στον ΟΣΕ κατά 25%.
• Κλείσιμο 200 εφοριών, κατάργηση φοροαπαλλαγών και χαμηλού ΦΠΑ στα νησιά.

Τα νέα μέτρα που συνόδευαν το δεύτερο Μνημόνιο οδήγησαν σε παραίτηση στελεχών της Κυβέρνησης και αποχώρηση του ΛΑΟΣ λίγες μέρες πριν την ψήφισή του.

Ψήφιση

Το δεύτερο Μνημόνιο συζητήθηκε στη Βουλή στις 12 Φεβρουαρίου 2012, («Έγκριση των Σχεδίων Συμβάσεων Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Τράπεζας της Ελλάδος, του Σχεδίου του Μνημονίου Συνεννόησης μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Τράπεζας της Ελλάδος και άλλες επείγουσες διατάξεις για τη μείωση του δημοσίου χρέους και τη διάσωση της εθνικής οικονομίας».) και ψηφίστηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Φεβρουαρίου. Υπέρ ψήφισαν 199 βουλευτές, κατά 74 και 5 ψήφισαν παρών.

Διαδηλωτές και καπνοί δακρυγόνων στο κέντρο της Αθήνας (12.2.2012)

Από νωρίς το απόγευμα της 12ης Φεβρουαρίου 2012 μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκαν πολυπληθείς συγκεντρώσεις ενάντια στην ψήφιση του δεύτερου Μνημονίου που γρήγορα εξελίχθηκαν σε πολύωρες συγκρούσεις δεκάδων χιλιάδων διαδηλωτών με τα ΜΑΤ. Συγκεκριμένα, στην Αθήνα τα επεισόδια κλιμακώθηκαν σε όλο το ιστορικό κέντρο με δεκάδες εστίες σύγκρουσης οδηγώντας σε εκατέρωθεν τραυματισμούς, συλλήψεις από την πλευρά των διαδηλωτών και πυρπόληση δέκα περίπου κτηρίων.

PSI

Στις 9 Μαρτίου ολοκληρώθηκε με επιτυχία το PSI. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα έφτασε το 95,7%. Για τα υπόλοιπα ομόλογα ύψους 8,5 δις δόθηκε παράταση μέχρι τις 20 Απριλίου. Η απόφαση της κυβέρνησης να συμπεριληφθούν ρήτρες συλλογικής δράσης (CACs) θεωρήθηκε πιστωτικό γεγονός από την ISDA και οδήγησε στην ενεργοποίηση των CDS ύψους 3,2 δις. Με το PSI διεγράφησαν 106 δισ. ευρώ από το χρέος από τα 130δις που προβλεπόντουσαν. 49 δισ. ευρώ κατατέθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος, ενώ κουρεύτηκε το 53.5% των 206δις ευρώ των ομολόγων.

Εκλογικές αναμετρήσεις και νέα κυβέρνηση

Καταθέσεις από επιχειρήσεις και νοικοκυριά (κόκκινο) και την κυβέρνηση (μπλε) στην Ελλάδα, 2001-σήμερα (σε δισ. ευρώ)

Matthias Laurenz Gräff, "Der griechische Altar. Merkel und Schäuble als falsche Caritas" (2015)

Στις 11 Απριλίου 2012, ο πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος ανακοίνωσε την ημερομηνία των εκλογών. Ημερομηνία διεξαγωγής τους ορίστηκε η 6η Μαΐου. Το αποτέλεσμα των εκλογών της 6ης Μαΐου οδήγησε σε ριζική αλλαγή του πολιτικού τοπίου. Τα ποσοστά των κομμάτων της συγκυβέρνησης συρρικνώθηκαν σημαντικά ενώ εντυπωσιακή υπήρξε η αύξηση των ποσοστών των κομμάτων που εξέφραζαν την εναντίωση τους στην κυβερνητική πολιτική. Από το κατακερματισμένο πολιτικό σκηνικό δεν προέκυψε τελικά κυβέρνηση. Στις 16 Μαΐου ορίστηκε υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Παναγιώτη Πικραμμένο και προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για τις 17 Ιουνίου. Οι εκλογές της 17ης Ιουνίου ανέδειξαν τη Νέα Δημοκρατία πρώτο κόμμα, χωρίς όμως αυτοδυναμία. Με τη συνεργασία του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ, επιτεύχθηκε σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας με πρωθυπουργό τον Αντώνη Σαμαρά.

Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016

Οι διαπραγματεύσεις διαρκείας της κυβέρνησης με την τρόικα κατέληξαν στην κατάρτιση του μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2013-2016. Το πολυνομοσχέδιο κατατέθηκε στη βουλή στις 5 Νοεμβρίου, σε ένα άρθρο 216 σελίδων, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Προέβλεπε μέτρα ύψους 18,9 δις Ευρώ, από τα οποία τα 9,4 δις αφορούν το έτος 2013. Υπερψηφίστηκε στις 7 Νοεμβρίου με 153 ψήφους από τις κοινοβουλευτικές ομάδες της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, στις οποίες υπήρξαν και βουλευτές που διαφοροποιήθηκαν.

Στο πακέτο μέτρων λιτότητας περιλαμβάνονταν μεταξύ άλλων:

• Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης κατά 2 έτη, από 1-1-2013
• Μείωση συντάξεων από 5% εώς 15%, από τα 1.000 ευρώ και άνω
• Μειώσεις στο εφάπαξ έως 83%
• Κατάργηση της καθολικότητας της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας
• Κατάργηση των δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα, όπως και των επιδομάτων αδείας για τους δημοσίους υπαλλήλους και συνταξιούχους
• Μείωση χρόνου προειδοποίησης για απολύσεις σε 4 αντί 6 μήνες
• Περικοπές στα ειδικά μισθολόγια
• Ένταξη στο ενιαίο μισθολόγιο των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ
• Εφαρμογή διαθεσιμότητας ενός έτους, με μειωμένο μισθό σε μόνιμους υπαλλήλους του δημοσίου, οι θέσεις των οποίων καταργούνται.
• Κατάργηση των πολυάριθμων οικογενειακών επιδομάτων και αντικατάστασής τους από το ενιαίο επίδομα στήριξης τέκνων
• Αύξηση φόρου στο υγραέριο κίνησης κατά 23 λεπτά
• Εισαγωγή έκτακτης εισφοράς στα φωτοβολταϊκά
• Αντίτιμο 25 ευρώ για εισαγωγή σε νοσοκομείο

Στις 22 Δεκεμβρίου 2012, ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός για το 2013, χωρίς διαρροές για την κυβέρνηση. Στις 28 Απριλίου 2013 ψηφίστηκε από τη βουλή το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών που περιείχε σημαντικές αλλαγές σε μία σειρά επαγγελματικών κλάδων. Το πολυνομοσχέδιο υπερψηφίστηκε από 168 βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας, αλλά και ανεξάρτητους. Αντιδράσεις για διατάξεις του πολυνομοσχεδίου σημειώθηκαν κυρίως στο χώρο της εκπαίδευσης που οδήγησαν την κυβέρνηση στην απόφαση της επιστράτευσης των εκπαιδευτικών. Αυτή υπήρξε η 4η επιστράτευση επαγγελματικού κλάδου μέσα σε ένα χρόνο.

Η πορεία προς το τρίτο Μνημόνιο

Στις βουλευτικές εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε με 36,34% και 149 έδρες και σχημάτισε κυβέρνηση συνεργασίας με τους Ανεξάρτητους Έλληνες. Η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε μια σειρά διαπραγματεύσεων με τους δανειστές, οι οποίες κατέληγαν σχεδόν πάντα σε αδιέξοδο, με αποκορύφωμα το τελεσίγραφο των αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις 25 Ιουνίου του 2015. Την επόμενη μέρα, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε στο υπουργικό συμβούλιο την πρόθεσή του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος στις 5 Ιουλίου με το ερώτημα: "Πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας, το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο eurogroup της 25.06.2015 και αποτελείται από δύο μέρη, τα οποία συγκροτούν και την ενιαία πρότασή τους; Το πρώτο έγγραφο τιτλοφορείται "Reforms for the completion of the current program and beyond" ("Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού") και το δεύτερο "Preliminary debt sustainibility analysis" ("Προκαταρκτική ανάλυσης βιωσιμότητας χρέους")". Μετά την εξαγγελία του δημοψηφίσματος, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ και ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ, σε κοινή τους δήλωση ξεκαθάρισαν ότι το δημοψήφισμα θα αφορά την παραμονή ή όχι της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Το δημοψήφισμα είχε σαν αποτέλεσμα την καταψήφιση της τελεσιγραφικής πρότασης των θεσμών με ποσοστό 61,31%. Στις 6 Ιουλίου, παραιτήθηκε ο υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης και αντικαταστάθηκε από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Η κυβέρνηση, παρά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, συνέχισε τις συζητήσεις με τους δανειστές, που κατέληξαν τελικά σε συμφωνία στις 13 Ιουλίου.

Η υπογραφή της τρίτης δανειακής σύμβασης από τον Αλέξη Τσίπρα προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Ο πρωθυπουργός αντικατέστησε τους υπουργούς που είχαν αρνηθεί να συμφωνήσουν στο μνημόνιο και προχώρησε σε κυβερνητικό ανασχηματισμό στις 17 Ιουλίου 2015. Το τρίτο μνημόνιο ψηφίστηκε στις 14 Αυγούστου από 222 βουλευτές, αλλά με πολλές απώλειες για τον κυβερνητικό σχηματισμό. Αυτές οι απώλειες οδήγησαν τον Αλέξη Τσίπρα να αναγγείλει στις 20 Αυγούστου την παραίτηση της κυβέρνησης. Στις 21 Αυγούστου, πολλοί βουλευτές που είχαν αποχωρήσει από τον ΣΥΡΙΖΑ, συγκρότησαν νέα κοινοβουλευτική ομάδα με την ονομασία Λαϊκή Ενότητα. Μετά και τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών που δεν οδήγησαν στον σχηματισμό νέας κυβέρνησης, η πρόεδρος του Αρείου Πάγου Βασιλική Θάνου έλαβε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας εντολή σχηματισμού κυβέρνησης με θητεία μέχρι τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, στις 20 Σεπτεμβρίου του 2015.

Τυπική χρεοκοπία

Μέχρι τις 30 Ιουνίου 2015, δεν πληρώθηκαν οι πακεταρισμένες δόσεις του δανείου προς το ΔΝΤ, με αποτέλεσμα η Ελλάδα από την 1η Ιουλίου του 2015 να θεωρείται χρεοκοπημένη χώρα, σύμφωνα με τους κανονισμούς του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Επανεκλογή Τσίπρα και μετέπειτα εξελίξεις

Στις πρόωρες εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε 35,46% και σχημάτισε εκ νέου κυβέρνηση συνεργασίας με το κόμμα Ανεξάρτητοι Έλληνες. Ο Αλέξης Τσίπρας ορκίστηκε πρωθυπουργός στις 21 Σεπτεμβρίου 2015, ενώ η νέα κυβέρνηση στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Στις 4 Οκτωβρίου 2015, ο Νίκος Βούτσης εξελέγη νέος πρόεδρος της Βουλής, με 181 ψήφους. Τους επόμενους μήνες άρχισε η προετοιμασία του νέου ασφαλιστικού. Στα μέσα Ιανουαρίου του 2016, οι αγρότες άρχισαν κινητοποιήσεις διαμαρτυρόμενοι, αποκλείοντας δρόμους, λιμάνια και συνοριακούς σταθμούς, ενώ στις 4 Φεβρουαρίου 2016 οργανώθηκε γενική απεργία.

Πολυνομοσχέδιο

Στις 18 Μαΐου 2017, ψηφίζεται ο νόμος 4472/2017, ο οποίος χαρακτηρίστηκε από μέρος του Τύπου ως τέταρτο μνημόνιο. Το πολυνομοσχέδιο περιελάμβανε μέτρα ύψους 5.396 δις ευρώ. Συνοπτικά:

• Το 2019 καταργείται το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΚΑΣ)
• Καταργείται η έκπτωση παρακράτησης εισοδήματος
• Μείωση του αφορολογήτου έως και στα 5.700 ευρώ
• Περικοπή κατά 50εκ ευρώ στο επίδομα θέρμανσης ενώ καταργείται η επιδότηση νεοεισερχόμενων, προνοιακό επίδομα απροστάτευτων τέκνων
• Αύξηση από 14% σε 17% η εισφορά των αγροτών
• Απελευθέρωση ομαδικών απολύσεων
• Ανάθεση της συμμετοχής του δημοσίου στο υπερταμείο των ΟΑΣΑ, ΟΣΕ, ΟΑΚΑ, ΕΛΤΑ, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, Ελληνικές Αλυκές, ΕΤΒΑ - ΒΙΠΕ, Ανώνυμη Εταιρεία Διώρυγας Κορίνθου, Οργανισμός Κεντρικών Αγορών και Αλιείας, Κεντρική Αγορά Θεσσαλονίκης, HELEXPO, Hellenic Duty Free Shops, ΕΥΑΘ και ΕΥΔΑΠ, Κτιριακές Υποδομές ΑΕ, ΕΛΒΟ, Αττικό Μετρό και ΔΕΗ

Έξοδος από τα μνημόνια και μετέπειτα πορεία

Στις 21 Αυγούστου 2018, ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, Αλέξης Τσίπρας, ανακοινώνει από την Ιθάκη την έξοδο της χώρας από τα προγράμματα στήριξης (Μνημόνια).

Στη 1 Σεπτεμβρίου 2019, ήρθησαν πλήρως οι κεφαλαιακοί έλεγχοι. Στις 9 Οκτωβρίου 2019 η χώρα δανείζεται για πρώτη φορά με αρνητικό επιτόκιο. Στις 9 Ιανουαρίου 2020, ο ESM μηδένισε το επιτόκιο σε μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους. Στις 2 Ιουνίου 2021, έκλεισε η δέκατη και τελευταία αξιολόγηση από τους θεσμούς. Στις 5 Απριλίου 2022 ολοκληρώθηκε η αποπληρωμή του χρέος προς το ΔΝΤ, πρόωρα.

Κοινωνικές επιπτώσεις

Οι κοινωνικές επιπτώσεις ήταν πολύ σοβαρές. Τον Φεβρουάριο του 2012, αναφέρθηκε ότι 20.000 Έλληνες ήταν άστεγοι κατά το 2011 και ότι το 20% των καταστημάτων στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας είχαν κλείσει.

Μέχρι το 2015, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ανέφερε ότι σχεδόν το είκοσι τοις εκατό των Ελλήνων δεν είχε το απαραίτητο κεφάλαιο για να καλύψει τα καθημερινά του έξοδα. Κατά συνέπεια, λόγω της οικονομικής κρίσης, η ανεργία επηρεάζει άμεσα τη διαχείριση του χρέους και την απομόνωση. Ειδικότερα, όσον αφορά τον αριθμό ατόμων που δήλωσαν ότι είχαν επιχειρήσει να αυτοκτονήσουν, σημειώθηκε αύξηση κατά 36% από το 2009 έως το 2011.

Σε μια μελέτη της Eurostat, διαπιστώθηκε ότι 1 στους 3 Έλληνες πολίτες ζούσαν υπό συνθήκες φτώχειας το 2016.

Από το 2015-19, τα εισερχόμενα έσοδα από τον τουρισμό στην Ελλάδα αυξήθηκαν περισσότερο από το ένα τρίτο. Επίσης οι θεσμικοί επενδυτές έχουν αρχίσει και δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στην Ελλάδα. Παραδείγματος χάριν, από το 2017, τα κεφάλαια από τις ΗΠΑ, τη Μέση Ανατολή, την Κίνα και την Τουρκία έχουν διοχετεύσει χρήματα σε μεγάλα εμπορικά και οικιστικά έργα ανάπτυξης ακινήτων στην Αθήνα. Ο συνολικός όγκος των επενδύσεων σε αυτά τα έργα πλησιάζει το 1 δισ. Ευρώ.

Στατιστικοί πίνακες

Ποσοστά ανεργίας

Δείκτης ανεργίας 2004-2016

Ποσοστά ανεργίας (2004–σήμερα)
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

	Ιαν	Φεβ	Μαρ	Απρ	Μαι	Ιουν	Ιουλ	Αυγ	Σεπ	Οκτ	Νοε	Δεκ	Μέσος όρος έτους
2004	11,0	10,8	10,7	10,6	10,6	10,6	10,6	10,5	10,5	10,4	10,4	10,3	10,6
2005	10,1	10,0	10,1	10,0	10,0	10,1	10,2	10,2	10,2	10,0	9,7	9,6	10,0
2006	9,4	9,4	9,2	9,2	9,1	9,0	8,9	8,8	8,7	8,6	8,9	8,9	9,0
2007	8,8	8,8	8,8	8,6	8,4	8,4	8,3	8,4	8,3	8,2	8,0	8,0	8,4
2008	7,7	7,9	8,1	7,9	7,4	7,5	7,6	7,7	7,7	7,7	7,9	8,4	7,8
2009	8,9	9,0	9,1	9,2	9,3	9,5	9,8	9,8	10,0	10,2	10,5	10,6	9,7
2010	11,0	11,3	11,6	11,9	12,3	12,6	12,8	13,0	13,4	13,9	14,2	14,6	12,7
2011	15,0	15,4	16,0	16,4	16,9	17,3	17,8	18,7	19,1	20,2	20,6	21,2	17,9
2012	21,5	22,2	22,8	23,4	24,1	24,9	25,2	25,6	26,0	26,0	26,4	26,4	24,5
2013	26,7	26,8	27,2	27,6	27,7	27,7	27,9	27,7	27,8	27,7	27,7	27,5	27,5
2014	27,0	27,1	27,0	27,1	27,0	26,6	26,4	26,3	26,1	26,0	25,8	25,8	26,5
2015	25,7	25,6	25,9	25,3	24,8	25,0	25,0	24,7	24,8	24,5	24,4	24,0	25,0
2016	24,2	23,8	23,8	23,5	23,6	23,5	23,5	23,4	23,0	23,3	23,3	23,3	23,5
2017	23,1	22,4	22,0	21,8	21,7	21,4	21,1	20,9	20,9	21,0	21,0	20,8	21,5
2018	20,4	20,5	20,0	19,8	19,5	19,3	19,2	19,0	18,8	18,6	18,6	18,4	19,3
2019	18,5	18,4	18,1	17,6	17,3	17,2	17,1	17,0	16,9	16,7	16,6	16,4	17,3
2020	16,4	15,7	15,8	15,9	17,1	17,6	16,6	17,2	16,7	16,4	16,2	15,6	16,3
2021	16,2	16,1	16,8	17,5	15,8	14,9	14,0	13,9	13,1	13,2	13,3	12,8	14,7
2022	12,9	12,8	12,2	12,5	12,5	12,4	12,3	12,3	12,0	11,6	11,4	12,4	12,2
2023	11,3	11,4	11,2	11,6	11,3	11,2	11,3	11,2	10,8	10,3	9,6

	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Μεταβολή πληθυσμού	+10.323	+9.617	+5.682	-4.671	-16.271	-17.660	-21.592	-29.275	-25.894	-35.948	-33.812	-16.566
Αυτοκτονίες	373	391	371	411	508	533	565	529	464	465	530
Φτώχεια ή στα όρια της φτώχειας επί τοις εκατό (%) του πληθυσμού	28,1%	27,6% (-0,5%)	27,7% (+0,1%)	31% (+3,3%)	34,6% (+1,6%)	35,7% (+1,1%)	36% (+0,3%)	35,7% (-0,3%)	35,6% (-0,1%)	34,8% (-0,8%)	31,4% (-3,4%)	31,3% (-0,1%)
Δημόσιοι υπάλληλοι (ευρύτερος δημόσιος τομέας, συμβασιούχοι κτλ) (και μεταβολή)	1.022.435	1.098.117 (+75.682)	768.009 (-330.108)	712.076 (-55.933)	667.733 (-44.343)	618.709 (-49.024)	579.164 (-39.545)	567.197 (-11.967)	564.915 (-2.282)	566.022 (+1.107)	565.464 (-558)
Αριθμός δραστηριοποιούμενων επιχειρήσεων (και μεταβολή)	858.685	820.370 (-38.315)	746.240 (-74.130)	745.677 (-563)	727.883 (-17.794)	654.367 (-73.516)	630.275 (-24.092)	789.975 (+159.700)	793.946 (+3.971)	719.492 (-74.454)	830.053 (+110.561)
Δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης (HDI)	0.857	0.858	0.856	0.852	0.854	0.856	0.864	0.866	0.868	0.870	0.872
Συντελεστής Τζίνι	33,1	33,6	34,1	34,8	36,2	36,1	35,8	36,0	34,3	33,70	33,20
Άμεση ξένη επένδυση συνολικό κεφάλαιο (δις €)	27.140,1	28.129,6	30.140,6	22.485,6	18.951,1	18.743,3	17.750,0	22.119,3	23.352,1	27.852,3	30.439,2
Ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία	2.4	1.2	-2.8	0.5	-2.0	2.0	0.7	-2.7	1.3	1.4	2.1
Αποπληθωριστής ΑΕΠ	4.3	2.6	0.7	0.8	-0.4	-2.4	-1.8	-0.8	-0.4	2.1	2.5
Παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών - Τελική καταναλωτική δαπάνη (εκ €)	386.427 - 213.182	375.814 - 217.205	354.633 - 206.992	323.261 - 189.782	306.893 - 175.232	292.476 - 164.777	288.345 - 161.670	280.135 - 159.057	274.977 - 157.495	286.000 - 159.511	296.104 - 160.977	300.333 - 163.362
Επιτόκιο δανεισμού	7.2	5.7	6.5	7.6	7.2	6.9	6.1	5.8	5.4	5.1	4.8
Δείκτης Τιμών Καταναλωτή	4.2	1.2	4.7	3.3	1.5	-0.9	-1.3	-1.7	-0.8	1.1	0.6
Μέσος ετήσιος καθαρός μισθός	21.232	22.230	20.748	19.388	18.508	17.310	17.647	17.517	17.322	17.513	17.336
Στόλος οχημάτων	7.729.262	7.910.565	8.062.085	8.086.910	8.069.872	8.069.872	8.048.438	8.076.431	8.172.948	8.262.896	8.236.637
Διαπραχθέντα αδικήματα	420.059	386.893	333.988	194.031	194.244	199.800	190.213	197.074	205.216	221.225	210.272
Γνωστοί δράστες			261.533	135.088	126.265	119.556	109.722	111.020	122.727	125.012	130.493
Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σε ευρώ)	21.845	21.386 (-459)	20.324 (-1062)	18.643 (-1681)	17.311 (-1332)	16.475 (-835)	16.402 (-73)	16.381 (-21)	16.379 (-2)	16.736 (+359)	17.200 (+464)
Αφίξεις μη μονίμων κατοίκων (τουριστική κίνηση)	15.938.806	14.914.534	15.007.490	16.427.247	17.919.580	17.919.580	22.033.463	23.599.455	28.070.886	30.161.023	33.072.238
Ισοζύγιο προϋπολογισμού (έλλειμμα - ή πλεόνασμα +)	-10.2%	-15.4%	-11.2%	-10.2%	-8.8%	12,2%	-3.6%	0,2%	0.5%	0.8%	4.4%	3,5%
Εμπορικό ισοζύγιο (εισαγωγές - εξαγωγές) εκ €	65.53 - 21.23	53.14 - 18.02	49.65 - 21.16	47.89 - 24.24	47.97 - 27.48	45.82 - 27.22	46.70 - 27.09	42.21 - 25.75	42.32 - 25.45	47.36 - 28.86	54.07 - 33.46
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών	-36.566,2	-29.322,9 (+7.243,3)	-25.732,2 (+3.590,7)	-20.715,3 (+5.016,9)	-7.325,5 (+13.389,8)	-3.687,6 (+3.637,9)	-2.912,6 (+775)	-1.438,4 (+1.474,2)	-3.050,0 (-1.611,6)	-3.159,3 (-109,3)	-5.330,1 (-2.170,8)
Έσοδα-δαπάνες γενικής κυβέρνησης % του ΑΕΠ και εκ €	40.7-50.8 - 98.214-123.012	38.9-54.1 - 92.488-128.454	41.3-52.5 - 93.307-118.616	43.8-54.1 - 91.096-112.376	46.9-55.7 - 88.923-105.923	49.1-62.3 - 88.724-112.473	46.6-50.2 - 83.532-90.048	47.9-53.5 - 84.834-94.787	49.4-48.9 - 87.171-86.313	48.1-47.3 - 86.626-85.311	47.8-46.7 - 88.334-86.343
Πληθωρισμός	4,16%	1,21% (-3,5%)	4,71% (+3,50%)	3,34% (-1,37%)	1,51% (-1,83%)	-0,92% (-2,43%)	-1,31% (-0,39%)	-1,73% (-0,42%)	-0,82% (+0,91%)	1,12% (+0,82%)	0,62% (-0,5%)	0,21% (-0,41%)
ΑΕΠ σε αγοριαίες τιμές 2019 (σε εκ ευρώ)	241.990	237.534	226.031	207.029	191.204	180.654	178.656	177.258	176.488	180.218	184.714	187.456
Χρεοκοπίες	342	368	380	474	455	437	335	206	111	114

	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
Δημόσιο χρέος (δισεκατομμύρια €)	118.6	141.0	151.9	159.2	168.0	183.2	195.4	224.2	239.3	263.3	299.7	329.5	355.7	304.7	319.2	317.1	321.3	314.9	317.4	337.4	329.6	354.7	381.5
ποσοστό του ΑΕΠ (%)	94.9	104.4	104.7	98.3.6	94.2	95.1	106.9	103.4	103.1	109.3	126.8	146.0	171.4	156.9	175.1	177.1	176.9	178.5	176.1	181.9	177.3	206.8	193.8
Ανάπτυξη (%)	3.0	4.1	4.2	4.0	5.8	4.8	0.8	5.6	3.2	−0.2	−4.2	−4.9	−7.1	−6.0	-4.2	0.6	-0.2	-0.05	1.5	1.8	1.9	-8.1	8.3
Έλλειμμα (% ΑΕΠ)	3.1	3.7	4.5	4.8	5.7	7.6	5.5	5.7	6.5	9.8	15.6	10.7	9.4	6.8	12,2	4.6	0.7	0.5	0.8	4.4	3.5	-10.5	-5.5

Χρονολόγιο της ελληνικής κρίσης χρέους

Ημερομηνία	Γεγονός
17 Αυγούστου 2007	Ο πρωθυπουργός, Κώστας Καραμανλής, δηλώνει την παραίτησή του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια και ζήτησε τη διάλυση της Βουλής με επιχείρημα την κατάσταση της οικονομίας.
16 Σεπτεμβρίου 2007	Η Νέα Δημοκρατία κερδίζει τις εκλογές με ποσοστό 41.84%.
6 Αυγούστου 2008	Ανακοινώνονται από τον Υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών, Γιώργο Αλογοσκούφη, μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας.
18 Νοεμβρίου 2008	Ψηφίζεται στο ελληνικό κοινοβούλιο πακέτο στήριξης των ελληνικών τραπεζών, 28 δισεκατομμυρίων ευρώ.
14 Ιανουαρίου 2009	Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's μειώνει την πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας από τη βαθμίδα A σε A-, επικαλούμενος την επιδείνωση της κατάστασης των δημοσίων οικονομικών της χώρας μας, σε περιβάλλον ισχνής διεθνούς οικονομικής ύφεσης.
15 Ιανουαρίου 2009	Η απόδοση των δεκαετών ελληνικών ομολόγων φτάνει στο 5,43%, καθώς η Ιρλανδία προχωρά στην κρατικοποίηση της τράπεζας Anglo Irish.
27 Απριλίου 2009	Με απόφαση του Συμβουλίου Οικονομικών Υποθέσεων της ΕΕ (ECOFIN), η Ελλάδα μπαίνει επισήμως στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.
6 Αυγούστου 2009	Σε έκθεσή του για την Ελλάδα (Article IV Consultation), το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα μείωσης ελλείμματος «δεν μπορούν να αναβληθούν άλλο πλέον», καθώς λόγω του υψηλού χρέους και της διάβρωσης της ανταγωνιστικότητάς της, «η Ελληνική οικονομία είναι ευάλωτη στην παγκόσμια κρίση».
2 Σεπτεμβρίου 2009	Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κ. Καραμανλής εξαγγέλλει πρόωρες εκλογές για τις 4 Οκτωβρίου 2009.
4 Οκτωβρίου 2009	Διεξάγονται οι εκλογές, τις οποίες κερδίζει το ΠΑΣΟΚ με ποσοστό 43,92% εξασφαλίζοντας 160 έδρες στη νέα βουλή.
7 Οκτωβρίου 2009	Ανακοινώνονται οι υπουργοί της νέας κυβέρνησης. Υπουργός οικονομικών αναλαμβάνει ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου.
20 Οκτωβρίου 2009	Ο υπουργός οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου ανακοινώνει στο ECOFIN ότι το έλλειμμα για το 2009 θα κυμανθεί, ως ποσοστό του ΑΕΠ, στο 12,7% αντί του 6% που το υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση.
22 Οκτωβρίου 2009	Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α στο Α-.
20 Νοεμβρίου 2009	Κατατέθηκε στη βουλή ο προϋπολογισμός για το 2010.
29 Νοεμβρίου 2009	Ο Αντώνης Σαμαράς εκλέγεται νέος πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας.
8 Δεκεμβρίου 2009	Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α- στο ΒΒΒ+.
16 Δεκεμβρίου 2009	Ο οίκος αξιολόγησης Standard and Poor’s υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α- στο ΒΒΒ+.
23 Δεκεμβρίου 2009	Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α1 στο A2.
24 Δεκεμβρίου 2009	Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός για το 2010.
8 Ιανουαρίου 2010	Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει έκθεση σχετικά με τα Στατιστικά Στοιχεία του Χρέους και του Ελλείμματος της Ελληνικής Κυβέρνησης, στην οποία επισημαίνονται προβλήματα «σκόπιμης εσφαλμένης αναφοράς δεδομένων» και διατυπώνει επιπλέον αμφιβολίες για την ακρίβεια των στοιχείων πέραν της τελευταίας αναθεώρησης της 20ης Οκτωβρίου 2009.
21 Ιανουαρίου 2010	Το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300 μονάδες.
26 Ιανουαρίου 2010	Διεξάγεται το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός. Ο Έλληνας πρωθυπουργός δέχεται πιέσεις για λήψη μέτρων.
9 Φεβρουαρίου 2010	Ανακοινώνεται το πρώτο πακέτο μέτρων που αφορά τον δημόσιο τομέα.
10 Φεβρουαρίου 2010	Μεγάλη απεργία της ΑΔΕΔΥ.
Φεβρουάριος 2010	Τα spreads ξεπερνούν το φράγμα των 1000 bp.
3 Μαρτίου 2010	Ανακοινώνεται δεύτερο μεγαλύτερο πακέτο οικονομικών μέτρων.
5 Μαρτίου 2010	Πραγματοποιείται μεγάλη απεργιακή συγκέντρωση στην Αθήνα.
9 Απριλίου 2010	Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒΒ+ στο ΒΒΒ-.
Απρίλιος 2010	Το επιτόκιο δανεισμού ξεπέρασε το 7% κλείνοντας την πρόσβαση στις αγορές.
22 Απριλίου 2010	Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α2 στο A3.
23 Απριλίου 2010	Η Ελλάδα προσφεύγει στον μηχανισμό στήριξης που συγκροτούν από κοινού το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
27 Απριλίου 2010	Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒΒ+ στο ΒΒ+.
28 Απριλίου 2010	Το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 1000 μονάδες.
2 Μαΐου 2010	Ανακοινώθηκαν τα μέτρα σκληρής λιτότητας που επέβαλε στην Ελλάδα η τρόικα ΔΝΤ, ΕΕ και ΕΚΤ.
5 Μαΐου 2010	Κηρύσσεται πανελλαδική 24ωρη απεργία. Πραγματοποιείται ογκώδης πορεία στην Αθήνα που αμαυρώνεται από τον θάνατο τριών εργαζομένων στο υποκατάστημα της τράπεζας Marfin, στην οδό Σταδίου.
6 Μαΐου 2010	Ψηφίστηκε από τη βουλή το μνημόνιο που υπέγραψε η κυβέρνηση με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ για τα μέτρα που θα ληφθούν, προκειμένου να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός στήριξης. Υπερψηφίστηκε από τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, του ΛΑΟΣ και τη βουλευτή της ΝΔ Ντόρα Μπακογιάννη. Από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ διαφοροποιήθηκαν τρεις βουλευτές (Γιάννης Δημαράς, Σοφία Σακοράφα και Βασίλης Οικονόμου) οι οποίοι διεγράφησαν από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος που απέμεινε πλέον με 157 βουλευτές.
8 Μαΐου 2010	Υπογράφηκε η Δανειακή σύμβαση μεταξύ Ελλάδας και κρατών μελών της ΕΕ.
10 Μαΐου 2010	Υπογράφηκε η αντίστοιχη σύμβαση μεταξύ Ελλάδας και ΔΝΤ.
14 Ιουνίου 2010	Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τέσσερις βαθμίδες από το επίπεδο Α3 σε Βa1.
18 Νοεμβρίου 2010	Κατατέθηκε στη βουλή ο προϋπολογισμός για το 2011.
9 Δεκεμβρίου 2010	Κατατέθηκε στη βουλή το πολυνομοσχέδιο για τα εργασιακά και τις ΔΕΚΟ.
15 Δεκεμβρίου 2010	Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο για τα εργασιακά και τις ΔΕΚΟ. Διαφοροποιήθηκε ο βουλευτής Βαγγέλης Παπαχρήστος, ο οποίος διεγράφη από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, η οποία απέμεινε πλέον με 156 βουλευτές.
23 Δεκεμβρίου 2010	Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός για το 2011.
14 Ιανουαρίου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒΒ- στο ΒΒ+.
7 Μαρτίου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τρεις βαθμίδες από το επίπεδο Ba1 στο Β1.
12 Μαρτίου 2011	Απόφαση συνόδου κορυφής της ΕΕ για επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του δανείου του Μαΐου 2010, κατά 7,5 χρόνια και μείωση επιτοκίου κατά 1%.
29 Μαρτίου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒ+ στο ΒΒ-.
9 Μαΐου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒ- στο Β.
20 Μαΐου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒ+ στο Β+.
25 Μαΐου 2011	Πρώτη συγκέντρωση των «αγανακτισμένων» στην Ελλάδα.
1 Ιουνίου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο B1 στο Caa1.
3 Ιουνίου 2011	Ο κινεζικός οίκος αξιολόγησης Dagong υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒ στο CCC.
9 Ιουνίου 2011	Κατατέθηκε στη βουλή το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής στρατηγικής 2011-2014.
14 Ιουνίου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τρεις βαθμίδες από το επίπεδο Β στο CCC Την ίδια μέρα ανεξαρτητοποιήθηκε ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Λιάνης. Η κοινοβουλευτική ομάδα του κυβερνώντος κόμματος απέμεινε με 155 βουλευτές.
15 Ιουνίου 2011	Ξεκίνησε η συζήτηση στη βουλή για το μεσοπρόθεσμο. Την ίδια στιγμή πραγματοποιείται ογκώδης διαδήλωση πολιτών έξω από τη βουλή.
16 Ιουνίου 2011	Παραιτήθηκαν δύο βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, οι Γιώργος Φλωρίδης και Έκτορας Νασιώκας. Την ίδια μέρα 21 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ζήτησαν σύγκληση της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος, η οποία κατέληξε σε απόφαση για ανασχηματισμό.
17 Ιουνίου 2011	Ανακοινώνεται ο ανασχηματισμός. Νέος υπουργός οικονομικών αναλαμβάνει ο Ευάγγελος Βενιζέλος.
28 Ιουνίου 2011	Πραγματοποιούνται ογκώδεις διαδηλώσεις έξω από τη βουλή που αντιμετωπίζονται βίαια από την αστυνομία που εφαρμόζει άγρια καταστολή.
29 Ιουνίου 2011	Ψηφίστηκε το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα με 155 ψήφους υπέρ (154 ψήφοι από το ΠΑΣΟΚ και 1 από τη ΝΔ). Απ’ την πλευρά του ΠΑΣΟΚ το καταψήφισε ο βουλευτής Παναγιώτης Κουρουμπλής ο οποίος διεγράφη, με αποτέλεσμα η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ να απομείνει με 154 βουλευτές. Ογκώδεις διαδηλώσεις πραγματοποιούνται για δεύτερη μέρα έξω από τη βουλή που διαλύονται βίαια από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις.
13 Ιουλίου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τρεις βαθμίδες από το επίπεδο Β+ στο CCC.
20 Ιουλίου 2011	Ανακοινώθηκαν οι 27 οργανισμοί του δημοσίου που θα κλείσουν ή θα συγχωνευτούν μέχρι τις 5 Αυγούστου.
21 Ιουλίου 2011	Η σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξε σε συμφωνία νέας δανειοδότησης της Ελλάδας, ύψους 158 δισ. ευρώ.
25 Ιουλίου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τρεις βαθμίδες από το επίπεδο Caa1 στο Ca θέτοντας την Ελλάδα στο τελευταίο σκαλί της διεθνούς λίστας αξιολογήσεων.
27 Ιουλίου 2011	Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο CCC στο CC θέτοντας την Ελλάδα στο τελευταίο σκαλί της διεθνούς λίστας αξιολογήσεων.
8 Αυγούστου 2011	Ο Γενικός δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών πέφτει κάτω από τις 1000 μονάδες, για πρώτη φορά από τις 7 Ιανουαρίου 1997.
17 Αυγούστου 2011	Η Ελλάδα προχωρά σε διμερή συμφωνία με τη Φινλανδία, παρέχοντάς της εγγυήσεις για να συμμετάσχει στο δεύτερο δάνειο της Ελλάδας.
25 Αυγούστου 2011	Παραιτήθηκε ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης Χάρης Παμπούκης.
2 Σεπτεμβρίου 2011	Αποχώρησε αιφνιδιαστικά το κλιμάκιο της τρόικας μετά τη διαφωνία του με τον υπουργό οικονομικών για την κάλυψη της απόκλισης στα δημοσιονομικά.
6 Σεπτεμβρίου 2011	Ο υπουργός οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοινώνει νέα έκτακτα συμπληρωματικά μέτρα.
10 Σεπτεμβρίου 2011	Πραγματοποιείται η ομιλία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ σε κλίμα έντονων κινητοποιήσεων και αποδοκιμασιών.
11 Σεπτεμβρίου 2011	Ο υπουργός οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοίνωσε την επιβολή του ειδικού τέλους ακινήτων που θα καταβάλλεται μέσω λογαριασμού της ΔΕΗ.
14 Σεπτεμβρίου 2011	Κατατίθεται το τελικό σχέδιο για το ειδικό τέλος ακινήτων. Η επιβάρυνση ανά τετραγωνικό μέτρο είναι έως και διπλάσια απ’ αυτή που είχε ανακοινωθεί αρχικά. Σε οργανωμένη άρνηση πληρωμής των έκτακτων φόρων καλούν τους πολίτες τα κόμματα της αριστεράς.
21 Σεπτεμβρίου 2011	Ανακοινώθηκε η νέα μείωση του αφορολόγητου ορίου στις 5.000 Ευρώ. Επίσης ανακοινώθηκαν περικοπές σε συντάξεις κατά 20% για το ποσό που υπερβαίνει τα 1.200 Ευρώ.
2 Οκτωβρίου 2011	Εγκρίθηκαν οι τελικές ρυθμίσεις για την εργασιακή εφεδρεία από το υπουργικό συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ.
5 Οκτωβρίου 2011	Μεγάλη απεργία της ΑΔΕΔΥ. Πραγματοποιούνται πορείες στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.
6 Οκτωβρίου 2011	Κατατίθεται στη βουλή το πολυνομοσχέδιο για το νέο βαθμολόγιο-μισθολόγιο του δημοσίου, τις μειώσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, τις μειώσεις στο εφάπαξ, τη νέα φορολογική κλίμακα και τις αλλαγές στα εργασιακά.
11 Οκτωβρίου 2011	Ανακοινώνεται ότι κρατικοποιήθηκε η ελληνική τράπεζα Proton Bank, καθώς αιτήθηκε κεφαλαιακή ενίσχυση από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Η απόφαση πάρθηκε από τον Υπουργό Οικονομικών έπειτα από απαίτηση της Τράπεζας της Ελλάδος. Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη κρατικοποίηση που προέκυψε κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους.
17 Οκτωβρίου 2011	Παραιτήθηκε ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Θωμάς Ρομπόπουλος, ο οποίος έγινε ο τρίτος κατά σειρά βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος που παραιτήθηκε από τη βουλευτική του έδρα.
19 Οκτωβρίου 2011	Γενική απεργία με καθολική συμμετοχή. Πραγματοποιήθηκε διαδήλωση στην πλατεία Συντάγματος.
20 Οκτωβρίου 2011	Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο από την κυβερνητική πλειοψηφία, με εξαίρεση το άρθρο 37 που καταψηφίστηκε από τη βουλευτή του κυβερνώντος κόμματος Λούκα Κατσέλη, η οποία στη συνέχεια διεγράφη, με αποτέλεσμα η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ να απομείνει με 153 βουλευτές. Έξω από τη βουλή πραγματοποιήθηκε μεγάλη διαδήλωση που σημαδεύτηκε από σοβαρά επεισόδια που ξεκίνησαν όταν ομάδα κουκουλοφόρων επιτέθηκε κατά διαδηλωτών του ΠΑΜΕ. Η διαδήλωση σκιάστηκε από τον θάνατο ενός διαδηλωτή του ΠΑΜΕ, ο οποίος σύμφωνα με την πρώτη ιατροδικαστική εξέταση, υπέστη έμφραγμα.
27 Οκτωβρίου 2011	Απόφαση συνόδου κορυφής της ΕΕ για κούρεμα του ελληνικού χρέους κατά 50%.
28 Οκτωβρίου 2011	Οι εορτασμοί της επετείου της 28ης Οκτωβρίου μετατρέπονται σε πανελλήνια διαδήλωση κατά της κυβερνητικής πολιτικής.
31 Οκτωβρίου 2011	Ο πρωθυπουργός ανακοινώνει την απόφασή του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος με θέμα τη νέα δανειακή σύμβαση.
1 Νοεμβρίου 2011	Ανεξαρτητοποιήθηκε η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Μιλένα Αποστολάκη, εκφράζοντας τη διαφωνία της στην απόφαση του πρωθυπουργού για το δημοψήφισμα.
4 Νοεμβρίου 2011	Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης στη βουλή με 153 ψήφους υπέρ.
6 Νοεμβρίου 2011	Στη συνάντησή στο προεδρικό μέγαρο μεταξύ των Γεώργιου Παπανδρέου, Αντώνη Σαμαρά και Κάρολου Παπούλια υπήρξε καταρχήν συμφωνία για κυβέρνηση συνεργασίας.
10 Νοεμβρίου 2011	Ολοκληρώθηκαν οι διεργασίες μεταξύ των κομματικών επιτελείων του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και του ΛΑΟΣ. Νέος πρωθυπουργός επιλέχτηκε ο Λουκάς Παπαδήμος.
11 Νοεμβρίου 2011	Ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου.
24 Ιανουαρίου 2012	Διεξάγεται στη βουλή η ψηφοφορία για το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών. Πολλά άρθρα καταψηφίζονται από βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ενώ η διάταξη που αφορούσε την απελευθέρωση του ωραρίου των φαρμακείων καταψηφίστηκε και από βουλευτές των υπολοίπων κομμάτων της συγκυβέρνησης.
9 Φεβρουαρίου 2012	Κατέληξαν σε συμφωνία οι πολυήμερες συζητήσεις των αρχηγών των κομμάτων της συγκυβέρνησης, για το πακέτο μέτρων που απαιτεί η τρόικα, προκειμένου να προχωρήσει το νέο δανειακό πακέτο και το PSI. Παραιτήθηκε ο υφυπουργός εργασίας Γ. Κουτσούκος.
10 Φεβρουαρίου 2012	Παραιτήθηκε η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου Επίσης υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους οι υπουργοί του ΛΑΟΣ που συμμετείχαν στη συγκυβέρνηση. Παραιτήθηκε από τη βουλευτική του έδρα ο ο βουλευτής Αρτας του ΠΑΣΟΚ Παύλος Στασινός.
11 Φεβρουαρίου 2012	Παραιτήθηκαν οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ Π. Ζούνη και Δ. Βαρβαρίγος.
12 Φεβρουαρίου 2012	Η Βουλή συζήτησε την πρόταση νόμου για τη συμφωνία του 2ου Μνημονίου («Έγκριση των Σχεδίων Συμβάσεων Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Τράπεζας της Ελλάδος, του Σχεδίου του Μνημονίου Συνεννόησης μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Τράπεζας της Ελλάδος και άλλες επείγουσες διατάξεις για τη μείωση του δημοσίου χρέους και τη διάσωση της εθνικής οικονομίας».) που υπέβαλε η κυβέρνηση Παπαδήμου. Η πρόταση υπερψηφίστηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Φεβρουάριου από 199 βουλευτές.
13 Φεβρουαρίου 2012	Μετά την ολοκλήρωση της ψηφοφορίας για τα νέα μέτρα που ολοκληρώθηκε τα μεσάνυχτα της Κυριακής 12 Φεβρουαρίου, διεγράφησαν 22 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, 21 της Νέας Δημοκρατίας και 2 του ΛΑΟΣ που διαφοροποιήθηκαν από την απόφαση του κόμματός τους. Ακολούθησαν οι παραιτήσεις των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ Μ. Τσόκλη και Α. Λαφαζάνη (13-02) από τις βουλευτικές τους έδρες, Την προηγούμενη μέρα είχε προηγηθεί η παραίτηση του βουλευτή της ΝΔ, Ν. Λέγκα (12-02).
9 Μαρτίου 2012	Ολοκληρώθηκε το PSI με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα να φτάνει το 95,7%.
11 Απριλίου 2012	Προκηρύχτηκαν εκλογές για τις 6 Μαΐου 2012.
6 Μαΐου 2012	Διεξάγονται οι εκλογές από τις οποίες δεν προέκυψε τελικά κυβέρνηση.
16 Μαΐου 2012	Ορκίζεται η υπηρεσιακή κυβέρνηση Παναγιώτη Πικραμένου.
5 Ιουνίου 2012	Ο γενικός δείκτης του χρηματιστηρίου Αθηνών κλείνει κάτω από τις 500 μονάδες.
17 Ιουνίου 2012	Διεξάγονται οι εκλογές οι οποίες οδήγησαν τελικά σε δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού με τη συμμετοχή της Νέας Δημοκρατίας, του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ.
21 Ιουνίου 2012	Ορκωμοσία της κυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά.
26 Ιουνίου 2012	Αναλαμβάνει Υπουργός Οικονομικών ο Γιάννης Στουρνάρας.
5 Νοεμβρίου 2012	Κατατίθεται στη βουλή το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016, σε ένα άρθρο με τη διαδικασία του κατεπείγοντος.
7 Νοεμβρίου 2012	Υπερψηφίστηκε το Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα με 153 ψήφους.
22 Δεκεμβρίου 2012	Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός για το 2013.
28 Απριλίου 2013	Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών.
21 Ιουνίου 2013	Αποχώρησε η ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση, με αφορμή την αιφνιδιαστική απόφαση της κυβέρνησης για το κλείσιμο της ΕΡΤ.
24 Ιουνίου 2013	Ανακοινώθηκε ο ανασχηματισμός της κυβέρνησης.
18 Ιουλίου 2013	Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο της κυβέρνησης.
9 Απριλίου 2014	Η Ελληνική Κυβέρνηση πώλησε πενταετές ομόλογο ονομαστικής αξίας 3δις ευρώ με κουπόνι 4.75%. Είναι η πρώτη έξοδος στις αγορές μετά από τέσσερα χρόνια λόγω του αποκλεισμού της λόγω των υψηλών spread.
29 Δεκεμβρίου 2014	Αποτυχία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας από τη Βουλή.
30 Δεκεμβρίου 2014	Με αφορμή τη μη εκλογή προέδρου της δημοκρατίας και όπως προβλέπει το σύνταγμα, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς σε συνάντηση με τον πρόεδρο της δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια, δηλώνει τη διάλυση της βουλής και την παραίτηση της κυβέρνησης του και προκηρύσσονται πρόωρες εκλογές στις 25 Ιανουαρίου 2015.
25 Ιανουαρίου 2015	Διεξαγωγή των πρόωρων εκλογών που ολοκληρώνονται με νίκη του ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος συγκεντρώνει 36,34% και 149 έδρες. Η Νέα Δημοκρατία λαμβάνει 27,81% και 76 έδρες και καταλαμβάνει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
16 Απριλίου 2015	Πρωτογενές πλεόνασμα 0,4% του ΑΕΠ σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το πρώτο μετά το 2008.
26 Ιουνίου 2015	Προκήρυξη δημοψηφίσματος για τη νέα δανειακή σύμβαση για τις 5/7/2015.
29 Ιουνίου 2015	Επιβολή capital controls και κλείσιμο τραπεζών.
1 Ιουλίου 2015	Η Ελλάδα βρίσκεται εκτός προγράμματος στήριξης μετά τη μη ανανέωση του τελευταίου από τις Βρυξέλλες και σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι σε κατάσταση χρεοκοπίας.
5 Ιουλίου 2015	Επικράτηση του «Όχι» στο δημοψήφισμα με 61,31%.
6 Ιουλίου 2015	Παραιτείται ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης. Νέος Υπουργός Οικονομικών αναλαμβάνει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος.
8 Ιουλίου 2015	Τα ελληνικά spreads σε σχέση με τα γερμανικά 10ετή ομόλογα φτάνουν τις 1865.5 bp.
17 Ιουλίου 2015	Κυβερνητικός ανασχηματισμός με αντικατάσταση των υπουργών που απέρριψαν τη συμφωνία με τους δανειστές.
14 Αυγούστου 2015	Τις πρώτες πρωινές ώρες η Βουλή ψηφίζει το τρίτο μνημόνιο με σημαντικότατες απώλειες για τον Κυβερνητικό σχηματισμό. Το μνημόνιο στηρίζουν με τις ψήφους τους ο ΣΥΡΙΖΑ, η Νέα Δημοκρατία, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, το ΠΑΣΟΚ και Το Ποτάμι. Δεν υπερψηφίζουν 44 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, η Χρυσή Αυγή και το ΚΚΕ.
16 Αυγούστου 2015	Ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοινώνει την πρόθεση του να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή μετά από τις 20 Αυγούστου.
20 Αυγούστου 2015	Ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοινώνει την παραίτηση της κυβέρνησης με σκοπό τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών στις 20 Σεπτεμβρίου 2015.
21 Αυγούστου 2015	25 Βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ανεξαρτητοποιούνται και ανακοινώνουν τον σχηματισμό νέου πολιτικού κόμματος με την ονομασία Λαϊκή Ενότητα και Πρόεδρο τον Παναγιώτη Λαφαζάνη.
27 Αυγούστου 2015	Η Πρόεδρος του Αρείου Πάγου Βασιλική Θάνου ορκίζεται Πρωθυπουργός και γίνεται έτσι η πρώτη γυναίκα σε αυτό το αξίωμα. Την επόμενη ημέρα ορκίζεται η κυβέρνηση Θάνου.
20 Σεπτεμβρίου 2015	Ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίζει τις εκλογές με 35,46% και 145 έδρες έναντι της Νέας Δημοκρατίας που συγκεντρώνει 28,10% και 75 έδρες. Σχηματίζει κυβέρνηση με τους Ανεξάρτητους Έλληνες.
7 Οκτωβρίου 2015	Η Κυβέρνηση λαμβάνει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή με 155 ψήφους υπέρ και 144 κατά.
19 Νοεμβρίου 2015	Ψηφίζονται τα νέα προαπαιτούμενα από τη Βουλή με 153 ψήφους υπέρ. Διαγράφονται από τους ΑΝΕΛ ο Νίκος Νικολόπουλος που καταψήφισε και ο Στάθης Παναγούλης από τον ΣΥΡΙΖΑ που απείχε.
4 Φεβρουαρίου 2016	Πανελλήνια απεργία εναντίον του ασφαλιστικού νομοσχεδίου της Κυβέρνησης. Η κονιοποίηση είναι η μεγαλύτερη επί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Τρεις (3) εβδομάδες νωρίτερα έχει ξεκινήσει η διαμαρτυρία των αγροτών οι οποίοι εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους με πολυάριθμους και πολύωρους αποκλεισμούς δρόμων και συνοριακών σταθμών.
10 Δεκεμβρίου 2016	Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός του 2017 με 152 «ΝΑΙ» και 146 «OXI». Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας εξήγγειλε ότι θα εξαντλήσει την τετραετία και ο πρόεδρος της ΝΔ και αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κυριάκος Μητσοτάκης κατηγόρησε τον πρωθυπουργό, ότι ετοιμάζει ηρωική έξοδο από την κρίση.
23 Ιανουαρίου 2017	Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) ενέκριναν τους κανόνες για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους για την Ελλάδα. Τα μέτρα είχε εγκρίνει το Eurogroup στις 5 Δεκεμβρίου 2016. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη μείωση του επιτοκιακού κινδύνου για την Ελλάδα, αλλάζοντας, μεταξύ άλλων, ορισμένα επιτόκια για το χρέος από κυμαινόμενα σε σταθερά. Επίσης, στη διευκόλυνση αποπληρωμής του χρέους. Δεν έχουν δημοσιονομικές επιπτώσεις για τους μετόχους του ESM, που είναι τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ.
18 Μαΐου 2017	Ψηφίζεται το πολυνομοσχέδιο, ο νόμος 4472/2017, αναφερόμενο από μέρος του Τύπου ως "κόφτης" ή τέταρτο μνημόνιο.
12 Ιουλίου 2017	Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγείται τον τερματισμό της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος για την Ελλάδα, καθώς το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε κάτω από 3% του ΑΕΠ. Η χώρα βρισκόταν στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος από το 2009. Ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων, Πιέρ Μοσκοβισί, σημείωσε τη σημαντική πρόοδο της Ελλάδας στα δημοσιονομικά της μεγέθη και κάλεσε τη χώρα "να αξιοποιήσει τα επιτεύγματα της" και να ενισχύσει περαιτέρω την εμπιστοσύνη στην οικονομία της έτσι ώστε να καταφέρει να επιστρέψει στις αγορές.
25 Ιουλίου 2017	Η ελληνική κυβέρνηση εξέδωσε 5ετές ομόλογο για πρώτη φορά μετά το 2014. Το ελληνικό Δημόσιο άντλησε 3 δις ευρώ και το επιτόκιο δανεισμού διαμορφώθηκε στο 4,625%. Η έξοδος της χώρας στην αγορά ήταν επιτυχής παρά τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων. Το 1,5 δις έδωσαν επενδυτές που αντάλλαξαν τίτλους με λήξη τον Απρίλιο του 2019 με το νέο ομόλογο ενώ το υπόλοιπο 1,5 δις προήλθε από νέες επενδύσεις στο νέο τίτλο. Το συνολικό ποσό των 6 δις που προσφέρθηκε, αποδεικνύει το ενδιαφέρον των επενδυτών. Συγκριτικά με το ομόλογο του 2014, οι νέοι τίτλοι είχαν χαμηλότερη ζήτηση ενώ το επιτόκιο που «πέτυχε» η χώρα θεωρείται υψηλότερο απ' του 2014 λόγω των ευρύτερων οικονομικών συνθηκών και της αρνητικής απόδοσης του 5ετούς γερμανικού ομολόγου.
25 Σεπτεμβρίου 2017	Το Συμβούλιο της Ευρώπης ανακοίνωσε τον Τερματισμό του υπερβολικού ελλείμματος για την Ελλάδα.
2 Μαρτίου 2018	Ολοκληρώνεται η Τρίτη Αξιολόγηση.
21 Αυγούστου 2018	Ο πρωθυπουργός της χώρας Αλέξης Τσίπρας, ανακοίνωσε από την Ιθάκη την έξοδο της χώρας από τα προγράμματα στήριξης (Μνημόνια) και ότι ξεκινάει μία νέα περίοδος για τη χώρα.
18 Δεκεμβρίου 2018	Ψηφίζεται ο πρώτος μεταμνημονιακός ετήσιος προϋπολογισμός στη Βουλή με 154 «ΝΑΙ».
2 Μαρτίου 2019	Ο οίκος αξιολόγησης Moody's αναβαθμίζει το ελληνικό αξιόχρεο κατά δύο μονάδες.
26 Μαΐου 2019	Ο πρωθυπουργός της χώρας Αλέξης Τσίπρας, ανακοίνωσε με αφορμή την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές ότι μετά τον 2ο γύρο των Αυτοδιοικητικών εκλογών θα ζητήσει από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τη διάλυση της Βουλής και τη διεξαγωγή εθνικών εκλογών στις 7 Ιουλίου.
7 Ιουλίου 2019	Η Νέα Δημοκρατία υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη κερδίζει της εκλογές με 39,8% και μετά από 10 χρόνια σχηματίζεται αυτοδύναμη κυβέρνηση στη χώρα.
16 Ιουλίου 2019	Ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους εξέδωσε επιτυχώς επταετές ομόλογο με επιτόκιο 1.9%. Οι προσφορές ήταν άνω των 13 δισ. ευρώ.
26 Αυγούστου 2019	Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε την πλήρη άρση των capital controls από 1ης Σεπτεμβρίου που επεβλήθησαν στις 29 Ιουνίου 2015.
9 Οκτωβρίου 2019	Η Ελλάδα δανείζεται για πρώτη φορά με αρνητικό επιτόκιο, -0,020%.
18 Δεκεμβρίου 2019	Ψηφίζεται ο προϋπολογισμός του 2020.
9 Ιανουαρίου 2020	Ο ESM μηδένισε το επιτόκιο σε μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους.
2 Ιουνίου 2021	Έκλεισε η δέκατη και τελευταία αξιολόγηση από τους θεσμούς.
5 Απριλίου 2022	Ο Υπουργός οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ανακοινώνει ότι η Ελλάδα ολοκλήρωσε την αποπληρωμή του χρέος προς το Δ.Ν.Τ. Κλείνει, έτσι, ένα κεφάλαιο που είχε ανοίξει τον Μάιο του 2010, με την προσφυγή της Ελλάδας στο Ταμείο, για χρηματοδοτική στήριξη.
23 Μαΐου 2022	Δημοσιεύεται η 14η Έκθεση που δρομολογεί τη λήξη της ενισχυμένης δημοσιονομικής εποπτείας.
20 Αυγούστου 2022	Ο πρωθυπουργός της χώρας Κυριάκος Μητσοτάκης, δήλωσε την έξοδο της χώρας από την ενισχυμένη ευρωπαϊκή εποπτεία. Ύστερα από 12 χρόνια, τα περισσότερα εκ των οποίων απαιτήθηκαν επώδυνες θυσίες από τους Έλληνες πολίτες, ολοκληρώνεται ένα δυσάρεστο κεφάλαιο για την Ελλάδα που άνοιξε την άνοιξη του 2010 με το πρώτο μνημόνιο. Μετά το τέλος των τριών μνημονίων το 2018 η χώρα ήταν η μόνη στην Ευρώπη που μπήκε στο ειδικό καθεστώς της ενισχυμένης εποπτείας και υφίστατο τον ασφυκτικό έλεγχο των θεσμών ανά τρεις μήνες.
28 Μαρτίου 2023	Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης καταθέτει στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου την πράξη νομοθετικού περιεχομένου, ανακοινώνοντας την διάλυση της βουλής και την διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών.
11 Απριλίου 2023	Σύμφωνα με την τριμηνιαία έκθεση του ΙΟΒΕ, ανακοινώθηκε στις 11 Απριλίου 2023 ότι η Ελλάδα κατέγραψε ανάπτυξη 6,1% το 2022. Αυτό το επίπεδο ανάπτυξης επιβεβαιώνει την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας, με κινητήριες δυνάμεις τις επενδύσεις και την ιδιωτική κατανάλωση.
22 Απριλίου 2023	Στις 22 Απριλίου 2023, η Standard & Poor’s αναβάθμισε τις προοπτικές για την Ελλάδα σε θετικές, διατηρώντας ωστόσο την αξιολόγηση στο 'BB+'.
21 Μαΐου 2023	Η Νέα Δημοκρατία κερδίζει με 40,8% και 146 έδρες. Ο ΣΥΡΙΖΑ με 20,0% αλλάζοντας ριζικά την υπάρχουσα πολιτική σκηνή της χώρας. Δεν σχηματίζεται αυτοδύναμη κυβέρνηση.
25 Ιουνίου 2023	Η Νέα Δημοκρατία κερδίζει με 40,6% και 158 έδρες, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ υποχωρεί στο 17,8%. Πρωθυπουργός εκλέγεται για δεύτερη συνεχόμενη θητεία ο Κυριάκος Μητσοτάκης, και σχηματίζεται αυτοδύναμη κυβέρνηση.
26 Ιουνίου 2023	Στις 26 Ιουνίου 2023, σημειώθηκε η έναρξη των συζητήσεων για την επαναφορά των δημοσιονομικών κανόνων από το 2024, κάτι που είναι κρίσιμο για τη συνολική οικονομική πολιτική της Ελλάδας.
31 Ιουλίου 2023	Στις 31 Ιουλίου 2023, ο ιαπωνικός οίκος αξιολόγησης Rating and Investment Information (R&I) αναβάθμισε το αξιόχρεο του ελληνικού Δημοσίου στην επενδυτική βαθμίδα BBB- με σταθερές προοπτικές. Αυτή η αναβάθμιση αποτελεί ένδειξη της σταθεροποίησης και ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας.
1 Δεκεμβρίου 2023	Στις 1η Δεκεμβρίου 2023, η Fitch Ratings αναβάθμισε την Ελλάδα σε 'BBB-' από 'BB+
1 Ιανουαρίου 2024	Το περιοδικό The Economist κατέταξε την Ελλάδα στην πρώτη θέση ανάμεσα σε 35 χώρες παγκοσμίως, βάσει πέντε οικονομικών και χρηματοοικονομικών δεικτών (πληθωρισμός, "πλάτος πληθωρισμού", ΑΕΠ, απασχόληση και απόδοση της αγοράς μετοχών).
25 Ιανουαρίου 2024	Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) αναγνωρίζει την επίτευξη βιώσιμου χρέους, υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων και σταθερής ανάπτυξης στην ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με την έκθεσή του, το ταμείο επικροτεί τη διατήρηση των πρωτογενών πλεονασμάτων στο 2,1% για τα επόμενα χρόνια, το οποίο συμβάλλει στην ενίσχυση της δημοσιονομικής σταθερότητας. Επιπλέον, το ΔΝΤ τονίζει την ανάγκη για προσοχή στον τομέα των τραπεζών, ειδικότερα αναφορικά με τα "κόκκινα" δάνεια, για να αποφευχθεί η δημιουργία νέων πιέσεων στο τραπεζικό σύστημα.
5 Φεβρουαρίου 2024	Στις 5 Φεβρουαρίου 2024, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ανακοινώνει την αύξηση των επιτοκίων κατά 0,25%, ως μέρος της προσπάθειας περιορισμού του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη. Η απόφαση αυτή είχε αντίκτυπο στις ελληνικές τράπεζες, με τον τομέα των στεγαστικών και επιχειρηματικών δανείων να αντιμετωπίζει μεγαλύτερες προκλήσεις.

Δείτε επίσης

• Απεργιακές κινητοποιήσεις στην Ελλάδα την άνοιξη του 2010
• Δανειακή σύμβαση της Ελλάδας τον Μάιο του 2010
• Διαδηλώσεις στην Ελλάδα 2011
• Κίνημα της Πατάτας

Πηγές

• "Greece: Request for Stand-By Arrangement, IMF Country Report No. 10/111" από την ιστοσελίδα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου
• "Συμμετοχή της Ελλάδας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης" από την ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών της Ελλάδας
• "Μέτρα για την εφαρμογή του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας από τα κράτη−μέλη της Ζώνης του ευρώ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο", ο νόμος 3845/2010 όπως εκδόθηκε από το Εθνικό Τυπογραφείο (ΦΕΚ 65 του 2010, 6 Μαΐου 2010)
• "Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015", ο νόμος 3985/2011 όπως εκδόθηκε από το Εθνικό Τυπογραφείο (ΦΕΚ 151 του 2011, 1 Ιουλίου 2011)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Economic Adjustment Programme for Greece - Third Review
• The Economic Adjustment Programme for Greece - Fourth Review
• Σύμβαση Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Τράπεζας της Ελλάδος
• Μνηµόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριµένες Προϋποθέσεις Οικονοµικής Πολιτικής
• Περισσότερος πόνος – κανένα όφελος για την Ελλάδα από τη συμφωνία, Μαρκ Βάισμπροτ και Χουάν Αντόνιο Μοντετσίνο, Center for Economic and Policy Research, Φεβρουάριος 2012
• Charles C Branas κ.ά. (2015). «The impact of economic austerity and prosperity events on suicide in Greece: a 30-year interrupted time-series analysis». BMJ Open 5 (1). http://bmjopen.bmj.com/content/5/1/e005619.long. 
• Charles Forelle, Pat Minczeski και Elliot Bentley. «Greece's Debt Due: What Greece Owes When». Wall Street Journal. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2016.  Σχεδιάγραμμα του προγραμματισμού αποπληρωμής του ελληνικού χρέους από το 2016 ως το 2059.