Μετάβαση στο περιεχόμενο

Παλιά Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Παλιά Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ (ΠΚΕ) ήταν ο ένας εκ των δύο παράνομων καθοδηγητικών μηχανισμών του ΚΚΕ επί μεταξικής δικτατορίας.

Το ιστορικό υπόβαθρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1936 με το ξέσπασμα της μεταξικής δικτατορίας η Βουλή διαλύθηκε, όλα τα κόμματα παύθηκαν, πολιτικοί συνελήφθηκαν και εξορίστηκαν ή τέθηκαν σε κατ΄ οίκον περιορισμό και κάποιοι πέρασαν στην παρανομία. Ωστόσο, το δικτατορικό καθεστώς έδειξε απίστευτη αγριότητα απέναντι στο ΚΚΕ. Αρκετά στελέχη του (Γιάννης Ιωαννίδης, Μανώλης Μανωλέας, Βασίλης Βερβέρης κ.α) συνελήφθησαν από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας, ενώ όσα στελέχη διέφυγαν αρχικά τη σύλληψη έδρασαν σε βαθιά παρανομία, κάτω από πολύ αυστηρούς συνωμοτικούς κανόνες. Ο αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 1936, οπότε την καθοδήγηση του κόμματος ανέλαβε μέχρι το 1938 μία τριμελής Γραμματεία που αποτελείτο από τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου Βασίλη Νεφελούδη, Στέλιο Σκλάβαινα και Μήτσο Παρτσαλίδη.[1]

Με τη σύλληψη των Νεφελούδη-Παρτσαλίδη-Σκλάβαινα τον Απρίλιο του 1938 την καθοδήγηση του ΚΚΕ ανέλαβαν τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου Γιώργης Σιάντος και Νίκος Πλουμπίδης.[2] Μετά τη σύλληψη και των Πλουμπίδη-Σιάντου στα τέλη του 1939, η καθοδήγηση που συγκροτήθηκε από άλλα στελέχη του ΚΚΕ ονομάστηκε Παλιά Κεντρική Επιτροπή (ΠΚΕ).

Ωστόσο, το 1939 οι συλλήψεις κλιμακώθηκαν και προς τα τέλη του έτους ολόκληρος ο καθοδηγητικός μηχανισμός του KKE εξαρθρώθηκε. Η Ασφάλεια συνέλαβε τους Πλουμπίδη, Σιάντο, Θέο, Σκαφίδα, Μιχελίδη, Γκαζέ, Σιτοκωνσταντίνου, Δαμασκόπουλο, Ρούσο, Χατζηβασιλείου κ.α οπότε τα μόνα ασύλληπτα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ που είχαν εκλεγεί στο 6ο συνέδριο το 1935 ήταν οι Δαμιανός Μάθεσης και Δημήτρης Παπαγιάννης.[3] Ο Σιάντος φυλακίστηκε στην Κέρκυρα στην περιβόητη Ακτίνα Θ’, ενώ ο Πλουμπίδης που έπασχε από φυματίωση κλείστηκε στο Σανατόριο “Σωτηρία” στην πτέρυγα πολιτικών κρατουμένων.[4]

Συγκρότηση και δράση της Παλιάς Κεντρικής Επιτροπής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Δεκέμβριο του 1939 ο Παπαγιάννης μαζί με τα ασύλληπτα μέλη του ΚΚΕ Βαγγέλη Κτιστάκη, Σταματία Βιτσαρά - Κτιστάκη και Χρήστο Κανάκη συγκρότησαν ένα καθοδηγητικό μηχανισμό, τη λεγόμενη Παλιά Κεντρική Επιτροπή, σε μια προσπάθεια να αναπληρώσουν την καθοδήγηση του κόμματος που είχε εξαρθρωθεί λόγω των συλλήψεων των στελεχών της ΚΕ. Ο Μάθεσης, παρότι δεν είχε συλληφθεί, είχε απομονωθεί από τους συντρόφους του γιατί υπήρχαν οι κατηγορίες του Ζαχαριάδη ότι ήταν χαφιές της Ασφάλειας, οπότε απομακρύνθηκε από την ΠΚΕ.[5]

Την καθοδήγηση της ΠΚΕ ανέλαβε ο Πλουμπίδης από το Σανατόριο “Σωτηρία” μέσω ενός παράνομου δικτύου. Η ΠΚΕ εξέδιδε προκηρύξεις, μανιφέστα και κάποια τεύχη του Ριζοσπάστη που τυπώνονταν και κυκλοφορούσαν παράνομα.[3]

Η ονομασία Παλιά Κεντρική Επιτροπή δήλωνε τη συνέχεια της νόμιμης καθοδήγησης που είχε εκλεγεί από το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ τον Δεκέμβριο του 1935.[6]

Υπεύθυνη του παράνομου τυπογραφείου της ΠΚΕ ήταν η Βιτσαρά [7]. Από τα μέσα του 1940 την ΠΚΕ στελέχωσαν και τα μέλη του ΚΚΕ Γιώργος Ελληνούδης και Παναγιώτης Σαντής που απέδρασαν από τους τόπους κράτησής τους. Επίσης, προς τα τέλη καλοκαιριού του 1940 στην ΠΚΕ εντάχθηκε και ο Σπύρος Καλοδίκης που είχε μόλις δραπετεύσει από τον Αη Στράτη. Όμως λίγο καιρό αργότερα αποχώρησε κατόπιν σύστασης της Ακροναυπλίας που είχε τη λανθασμένη άποψη ότι η ΠΚΕ είναι διαβρωμένη από την Ασφάλεια[8] και σχημάτισε με μερικά ασύλληπτα μέλη του ΚΚΕ την Ανεξάρτητη Κομμουνιστική Οργάνωση Αθήνας (ΑΚΟΑ)[9]

Επίσης με την ΠΚΕ συνδέθηκε και ο δημοσιογράφος Νίκος Καρβούνης, ο οποίος καθοδηγούσε ομάδες φοιτητών του πανεπιστημίου Αθηνών και αρθρογραφούσε στην εφημερίδα "Πρωία"[10]

Συγκρότηση της Προσωρινής Διοίκησης και σφοδρή αντιπαράθεση με την ΠΚΕ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη φυλάκισή τους από τη δικτατορία Μεταξά, αρκετά καθοδηγητικά στελέχη του ΚΚΕ δεν άντεξαν την πολύπλευρη πίεση που τους ασκήθηκε (απομόνωση, βασανιστήρια κλπ), λύγισαν και υπέγραψαν τις λεγόμενες δηλώσεις μετανοίας, που ήταν έμπνευση του Μανιαδάκη. Ανάμεσα σ' αυτά τα στελέχη όμως βρίσκονταν και εκείνοι που μεταστράφηκαν, έγιναν αντικομμουνιστές και πέρασαν στην υπηρεσία της δικτατορίας συνειδητά. Ο πυρήνας αυτών των στελεχών ήταν οι Μιχάλης Τυρίμος, Μανώλης Μανωλέας, Τηλέμαχος Μύτλας, Δημήτρης Κουτσογιάννης και ίσως ο Δημήτρης Μιχελίδης. Την συνεργασία με το τμήμα των πρακτόρων στους κόλπους του ΚΚΕ ανέλαβαν ο ίδιος ο Μανιαδάκης, καθώς και ο ανώτατος αξιωματικός της ασφάλειας, Σπύρος Παξινός, ο οποίος είχε εκπαιδευτεί για τη δίωξη του Κομμουνισμού στη Γκεστάπο.[11]

Τον Μάιο του 1939 ο αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, έγκλειστος στις φυλακές της Κέρκυρας στην Αχτίνα Θ', έπειτα από πληροφορίες νεοσυλληφθέντων που ανέφεραν πως ο Δαμιανός Μάθεσης ήταν κι εκείνος πράκτορας των αρχών ασφαλείας, δίνει εντολή στο μέλος του Πολιτικού Γραφείου Γιάννη Μιχαηλίδη να υπογράψει δήλωση ούτως ώστε να ελευθερωθεί, να ξανασυνδεθεί με τα παράνομα μέλη του κόμματος και να ξεκαθαρίσει το κόμμα από τους πράκτορες που δρούσαν στους κόλπους του. Ωστόσο, στη προσπάθεια σύνδεσης του με τον παράνομο μηχανισμό ο Μιχαηλίδης μπλέκεται στα δίχτυα της Ασφάλειας. Τότε, Μανιαδάκης, Παξινός και Τυρίμος αποφασίζουν την ίδρυση της Προσωρινής Διοίκησης του ΚΚΕ (ΠΔ), ενός χαφιέδικου μηχανισμού, και ο Μιχαηλίδης αναγκάζεται να συμμετάσχει.[12]

Η ΠΔ συγκροτήθηκε τον Δεκέμβριο του 1939 και έκανε την επίσημη εμφάνισή της τον Ιανουάριο του 1940, εκδίδοντας ακόμη και δικό της Ριζοσπάστη. Κατάφερε να επηρεάσει πολλά φυλακισμένα καθοδηγητικά στελέχη του ΚΚΕ στην Ακροναυπλία, Κέρκυρα, νησιά κλπ, ακόμα και τον ίδιο το Νίκο Ζαχαριάδη, ο οποίος δεν υποψιαζόταν το ρόλο της, αλλά αντ' αυτού υποψιαζόταν την -καθαρή- ΠΚΕ. Ο Ζαχαριάδης κατήγγειλε την ΠΚΕ ως "χαφιέδικη σφηκοφωλιά του Μάθεση-Παπαγιάννη".[13]

Εντούτοις, υπήρχαν στελέχη του ΚΚΕ τα οποία κατήγγειλαν την ΠΔ όπως ο Σπύρος Καλοδίκης,[14] ο Θανάσης Κλάρας (μετέπειτα Άρης Βελουχιώτης), ο οποίος πέρασε ένα διάστημα από τους κόλπους της[15] και ο Πέτρος Ρούσος.[16]

Η ΠΚΕ βρέθηκε σε έντονη αντιπαράθεση με την ΠΔ και συνεχώς αντάλλασσαν κατηγορίες για χαφιεδισμό. Η ΠΚΕ αποκαλούσε την ΠΔ "η χαφιέδικη καθοδήγηση των Μ-Μ-Μ" (εννοώντας τους Μανιαδάκη-Μιχαηλίδη-Μιχελίδη). Ο ρόλος της ΠΔ άρχισε να αποκαλύπτεται προς τα τέλη του 1940, όταν ο πλαστός Ριζοσπάστης που εξέδιδε άρχισε να υμνεί τον Μεταξά και να αποκτά έντονο εθνικιστικό και φιλοκαθεστωτικό λόγο.[17]

Η ΠΚΕ κατήγγειλε το γράμμα του Ζαχαριάδη προς τον ελληνικό λαό για την αντίσταση κατά των φασιστών εισβολέων (Νοέμβριος 1940) ως πλαστό και προϊόν της Ασφάλειας.[18] Επίσης, θεωρούσε τον ελληνοϊταλικό πόλεμο ιμπεριαλιστικό και από τα δύο μέρη, εναρμονιζόμενη με τις οδηγίες της Κομιντέρν[19]

Διάλυση της ΠΚΕ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τελικά, η δράση της ΠΚΕ όπως και της ΠΔ έληξε στις αρχές της γερμανικής Κατοχής το 1941. Τον Ιούλιο του 1941 συγκροτήθηκε η λεγόμενη Νέα Κεντρική Επιτροπή από στελέχη του κόμματος που απέδρασαν από τους τόπους κράτησής τους, που ξεκαθάρισε το τοπίο και έγινε η μόνη και αδιαμφισβήτητη καθοδήγηση του ΚΚΕ.[20]

Τον Ιούνιο του 1941 ο Πλουμπίδης έδωσε εντολή στα μέλη της ΠΚΕ να προσχωρήσουν στη Νέα Κεντρική Επιτροπή που είχε συγκροτηθεί από στελέχη του ΚΚΕ που είχαν αποδράσει από τους τόπους κράτησής τους και να τους παραδώσουν τον παράνομο εκδοτικό μηχανισμό.[21]

Όμως το ξεκαθάρισμα του ρόλου της ΠΚΕ άργησε και έγινε στις αρχές του 1943, όταν ερευνήθηκαν όλα τα στοιχεία που ήταν στη διάθεση του κόμματος. Λίγο πριν, τον Δεκέμβριο του 1942 η δεύτερη πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ χαρακτήρισε την ΠΚΕ "πεμπτοφαλαγγίτικη οργάνωση".[19]

Τα στελέχη της ΠΚΕ (Πλουμπίδης, Σιάντος, Παπαγιάννης, Κτιστάκης, Κανάκης κ.α) εντάχθηκαν στην Κεντρική Επιτροπή, όταν αποδείχθηκε ότι δεν είχαν καμία σχέση με την Ασφάλεια. Οι μεν Πλουμπίδης-Σιάντος αμέσως μετά την απόδρασή τους προς τα τέλη του 1941, οι δε υπόλοιποι στις αρχές και τα μέσα του 1943.[22]

Τα στελέχη της ΠΚΕ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Νεφελούδης (2007), σελ.149-150
  2. ↑ Γκουντουβάς (2019), σελ.45-47
  3. ↑ 3,0 3,1 Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), Τόμος Α', σελ.190-205
  4. ↑ Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 62-63
  5. ↑ Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 69-71
  6. ↑ Ελεφάντης (1976), σελ.288
  7. ↑ Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 223
  8. ↑ Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 112
  9. ↑ Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 226
  10. ↑ Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 227
  11. ↑ Φαράκος (2004), σελ.38-39
  12. ↑ Νεφελούδης (2007), σελ.226-234
  13. ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ.343
  14. ↑ Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ. 345
  15. ↑ «Άρθρο για τον Άρη Βελουχιώτη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2016. 
  16. ↑ Ρούσος (1984), Τόμος Α', σελ.63
  17. ↑ Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 100-103
  18. ↑ Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 153-160
  19. ↑ 19,0 19,1 Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (2012), σελ.344
  20. ↑ Φαράκος (2004), σελ. 319-320
  21. ↑ Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41 (2015), σελ. 111-113
  22. ↑ Γκουντουβάς (2019), σελ.170-172

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Σωτήρης Γκουντουβάς, "Το ΚΚΕ κατά την περίοδο 1939-41. Η Παλιά Κεντρική Επιτροπή και η Προσωρινή Διοίκηση" Διπλωματική Εργασία, Πάντειο, Αθήνα 2019.
  • Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1949, τόμος Α', εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2012
  • Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2015
  • Άγγελος Ελεφάντης: Η επαγγελία της αδύνατης Επανάστασης:ΚΚΕ και αστισμός στο Μεσοπόλεμο, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1976
  • Βασίλης Νεφελούδης: Αχτίνα Θ'. Αναμνήσεις, 1930-1940, Εκδόσεις της Εστίας, Αθήνα 2007
  • Περικλής Ροδάκης: Νίκος Ζαχαριάδης, Εκδόσεις Επικαιρότητα, Αθήνα 2007
  • Πέτρος Ρούσος: Η Μεγάλη Πενταετία(1940-1945)Τόμος Α',Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1984
  • Γρηγόρης Φαράκος: Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και οι σχέσεις του ΚΚΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κέντρου, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004
  • Θανάσης Χατζής: Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε, Εκδόσεις Δωρικός, Αθήνα 1984
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Παλιά_Κεντρική_Επιτροπή_του_ΚΚΕ&oldid=10590897"