Καρυάτιδες
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Καρυάτις ονομάζεται το γλυπτό που έχει γυναικεία μορφή και χρησιμεύει στη στήριξη κτιρίων. Η λέξη Καρυάτις στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει Κόρη από τις Καρυές, μια πόλη κοντά στη Σπάρτη. Είναι μια παραλλαγή της Κόρης και χρησιμοποιείται στην αρχιτεκτονική αντί για κίονες ως διακοσμητικό στήριγμα σε πύλες, προσόψεις, γείσα, ζωφόρους, σκεπές και λοιπά. Το αντίστοιχο αρχιτεκτονικό στοιχείο που έχει ανδρική μορφή ονομάζεται Άτλας.
Στην αρχαία Ελλάδα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην αρχαία αρχιτεκτονική τέχνη, ιδίως στον Ιωνικό ρυθμό οι κίονες συχνά αντικαθίσταντο με αναπαράσταση λυγερής γυναικείας μορφής. Στον Δωρικό ρυθμό αντίθετα, προτιμούσαν τα γεροδεμένα ανδρικά κορμιά.
Οι Καρυάτιδες έχουν τα χέρια ελεύθερα, ενώ το βάρος στηρίζεται απλά και ανάλαφρα με το κεφάλι. Οι Άτλαντες αντίθετα χρησιμοποιούν τους ώμους, την πλάτη και τα χέρια δίνοντας την εντύπωση ιδιαίτερου φόρτου βάρους. Η κλασική μορφή της Καρυάτιδας είναι ντυμένη με απλούς μα και κολακευτικούς πέπλους και χιτώνες. Έχει ευθύγραμμη και λυγερή κορμοστασιά, και τα πόδια ή κλειστά ή το δεξί ή το αριστερό πόδι ελαφριά εμπρός, χωρίς να βαδίζει. Τα χέρια είναι στο πλάι και προς τα κάτω, ενώ μερικές φορές στο ένα χέρι κρατούν ένα αφιέρωμα. Οι δίπλες στα ρούχα τους εναρμονίζουν με τα αυλάκια των κιόνων, κάνουν όμως παραλλαγές, καθώς ακολουθούν τις καμπύλες του σώματος. Οι Καρυάτιδες ήταν επιφανειακά ζωγραφισμένες στην αρχαία εποχή, αλλά τα χρώματα χάθηκαν με το πέρασμα του χρόνου.
Οι Καρυάτιδες στο Ερέχθειο της Ακρόπολης ανήκουν στην καλλιτεχνική σχολή του πλούσιου στιλ και επηρέασαν καλλιτεχνικά την αρχιτεκτονική διακοσμητική τέχνη μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα. Συχνά στοιχεία απομίμησης βρίσκουμε στον Μανιερισμό, καλλιτεχνική ροή του 16ου αιώνα.
Εκτός από το Ερέχθειο συναντάμε Καρυάτιδες το 525 π.Χ. στον απλό ναό του Θησαυρού των Σιφναίων στους Δελφούς, όπου δύο Κόρες με ιωνική ενδυμασία στηρίζουν το αέτωμα.
Καρυάτιδες επίσης βρίσκονταν και στα μικρά προπύλαια της Ελευσίνας. Οι δύο υπερμεγέθεις κόρες αντικαθιστούσαν τους κίονες. Μια από αυτές εκτίθεται στο μουσείο της Ελευσίνας ενώ η δεύτερη βρίσκεται στο Μουσείο Φιτζγουίλιαμ του Κέιμπριτζ.
Στις 4 Σεπτεμβρίου 2014, ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας και δόθηκαν στη δημοσιότητα φωτογραφίες με δύο Καρυάτιδες στον δεύτερο προθάλαμο του τάφου στον λόφο Καστά στην Αμφίπολη.
Στις υπόλοιπες εποχές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική θα συναντήσουμε Καρυάτιδες στις εποχές του Μπαρόκ και του Κλασικισμού, π.χ. στο παλάτι του Σανσουσί (Sanssouci), καθώς και αργότερα στη μοντέρνα αρχιτεκτονική και στο καλλιτεχνικό ρεύμα απομίμησης ιστορικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, π.χ. στο Hotel Atlantic του Αμβούργου.
Καρυές Λακωνίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Καρυές είναι ένας ορεινός οικισμός περίπου 30 χλμ. βόρεια της Σπάρτης, ο οποίος παρουσιάζει μια αξιόλογη ιστορική πορεία ήδη από τα Ομηρικά χρόνια. Η αδιάκοπη ιστορία του οικισμού επιβεβαιώνεται από πρωτογενείς αναφορές, όπως αυτές του Ξενοφώντα στα «Ελληνικά» και του Παυσανία στα «Λακωνικά»[1], ενώ επίσης έχουν βρεθεί κατά καιρούς υλικά τεκμήρια. Αναφορικά με τις Καρυάτιδες, στον οικισμό, σύμφωνα με τον Παυσανία: «τὸ γὰρ χωρίον Ἀρτέμιδος καὶ Νυμφῶν ἐστιν αἱ Κάρυαι. . . ». Με άλλα λόγια, ο Παυσανίας αναφέρει πως ο οικισμός ήταν αφιερωμένος στη θεά Άρτεμη και τις νύμφες, καθώς εκεί έστεκε το ιερό της Αρτέμιδος Καρυάτιδος. Το ιερό πιθανότατα οικοδομήθηκε την αρχαϊκή περίοδο, καθώς η ύπαρξή του επιβεβαιώνεται ήδη από την περίοδο του Β΄ Μεσσηνιακού Πολέμου (685 - 668 π. X.), γεγονός που επιβεβαιώνεται από την αναφορά του Παυσανία πως ο Αριστομένης, ο αρχηγός των Μεσσήνιων, για να εκδικηθεί τους Σπαρτιάτες άρπαξε τις ιέρειες χορεύτριες επιφανών οικογενειών της Λακεδαίμονας, ώστε να ζητήσει λύτρα. Αυτό μας παρακινεί, επίσης, να αναλογιστούμε τη θρησκευτική διάσταση που είχε λάβει ήδη εκείνη την περίοδο το ιερό.
Ο Παυσανίας αναφέρει, επίσης, «χοροὺς δὲ ἐνταῦθα αἱ Λακεδαιμονίων παρθένοι κατὰ ἔτος ἱστᾶσι καὶ ἐπιχώριος αὐταῖς καθέστηκεν ὄρχησις...». Κάθε χρόνο, λοιπόν, οι Κόρες καλαθοφόρες, κατά τη διάρκεια της ετήσιας εορτής προς τιμήν της θεάς τα Καρυάτεια, χόρευαν έναν τοπικό χορό που λάμβανε χώρα στο ιερό. Η εορτή είχε αγροτικό χαρακτήρα και θα πρέπει να τελείτο πριν ή μετά τη θερινή συγκομιδή, καθώς οι πιστοί θα επιθυμούσαν να εξευμενίσουν τη θεά για ευκαρπία ή να την ευχαριστήσουν αντίστοιχα. Φαίνεται πως η φήμη του ιερού κέντρου και τα Καρυάτεια είχαν εξαπλωθεί ευρέως στα αρχαία χρόνια και συγκέντρωνε αρκετούς πιστούς. Παρόμοια, διαδόθηκε και η ομορφιά των Κόρων, που με την ομορφιά και την κορμοστασιά τους ενέπνευσαν τους καλλιτέχνες της κλασικής περιόδου, και κυρίως γλύπτες και αρχιτέκτονες, καθώς ήδη από τον 6ο αι. π.Χ. συναντάμε τον αρχιτεκτονικό τύπο της Καρυάτιδας σε σημαντικά κτίσματα της περιόδου, με αποκορύφωμα την πρόσταση των Κορών στο Ερέχθειο της Ακρόπολης και οι οποίοι προσέδωσαν στο βλέμμα του τύπου δύναμη, σιγουριά και περηφάνια.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ursula Hatje (Hrsg.): Knaurs Stilkunde, Band I: Von der Antike bis zur Gotik, S. 37 ff., Droemersche Verlagsanstalt Th. Knaur Nachf., München/Zürich 1963. ISBN 3-426-03180-9
- Παπαχατζής, Ν. (μεταφραστής-σχολιαστής), 2002-2004, «Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις.», τόμος 2, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
- Πίτσιος, Κ., 1948, «Καρυαί (Αράχοβα) Λακεδαίμονος. Ιστορική και λαογραφική μελέτη.», Αθήνα: εκδ. οίκος Ηλίας Ν. Δίκαιος.
- Μεϊντανής, Π. και Ι., Μεϊντανής, 1950, «Καρυατικά: Δια την ιστορίαν των Καρυών – Αραχώβης, Λακωνίας και των εις την αλλοδαπήν Αραχωβιτών», New York: Anatolia.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Παπαχατζής, Ν. (2002–2004). Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. σελ. 329-332.
